reaktywowano działalność wyższych uczelni, przy czym ze względu na przesunięcia granic Uniw. Wileński de facto przeniesiono do Torunia, a Lwowski - do Wrocławia (politechnikę do Gliwic); utworzono nowe uniw. w Lublinie, Łodzi i politechniki w Gdańsku i Wrocławiu. Polityka naukowa państwa była silnie zideologizowana, wycofano z programów "burżuazyjne" dyscypliny nauk. (psychologia, socjologia, teoria organizacji) oraz teologię, ze stanowisk odsuwano wybitnych uczonych, m.in. T. Kotarbińskiego, R. Ingardena, S. Pigonia, S. Ossowskiego; 1949 wprowadzono państwowe nagrody nauk.; 1951 utworzono Polską Akad. Nauk (likwidując PAU); wprowadzono radzieckie nazewnictwo stopni nauk. (kandydat i doktor nauk); dopływ kadr asystenckich oraz działalność wydawniczą kontrolowały władze partyjne; większość rygorów złagodzono po październiku 1956. W pierwszych dekadach PRL działało nadal wielu uczonych przedwojennych, ponadto renomę międzynar. zdobyli m.in. A. Mostowski, W. Orlicz, B. Knaster (matematyka), L. Infeld (fizyka), W. Rubinowicz (mechanika kwantowa), S. Kaliski (badania plazmy wysokotemperaturowej), w astronomii - E. Rybka (fotometria gwiazd), K. Kordylewski, w chemii - W. Kemula (polarografia i chromatopolarografia), T. Urbański (chemia nitrozwiązków), w naukach techn. - W. Nowacki (teoria sprężystości), W. Olszak (teoria termoplastyczności), w biologii - J. Dembowski (zoopsychologia), w genetyce - W. Gajewski (struktura genu, mutageneza), w biochemii - W. Niemierko (biochemia enzymów, białek, lipidów), w naukach medycznych - J. Aleksandrowicz, T. Tempka (hematologia), J. Moll (kardiologia), A. Gruca, W. Dega, (chirurgia), J.K. Kostrzewski (epidemiologia), w naukach filoz. L. Kołakowski (fiolozofia kultury), A. Schaff, w naukach społ. - S. Ossowski, J. Szczepański, J. Reykowski, w naukach ekon. - M. Kalecki, A. Krzyżanowski, O. Lange (ekonomia polit., ekonometria, statystyka), w naukach prawnych - M. Lachs (prawo międzynar.), J. Wasilkowski (prawo cywilne), J. Bardach (historia państwa i prawa), K. Grzybowski (historia ustroju i prawa państwowego), w historii - A. Gieysztor, G. Labuda, H. Batowski, T. Manteuffel, H. Samsonowicz, J. Topolski. Wysoką pozycję w świecie nauki zajmuje pol. archeologia śródziemnomorska (m.in. działalność K. Michałowskiego i jego uczniów); w polonistyce wyróżniały się prace J. Krzyżanowskiego, T. Mikulskiego, K. Wyki, S. Żółkiewskiegio i H. Markiewicza (historia i teoria literatury) oraz S. Szobera, W. Doroszewskiego, W. Taszyckiego (językoznawstwo). Po transformacji systemowej 1989 zreformowano politykę nauk.; 1989 restytuowano PAU; 1991 powołano Fundację na Rzecz Nauki Polskiej; w ostatnich dziesięcioleciach XX w. uznanie międzynar. zdobyli m.in. astronomowie B. Paczyński, A. Wolszczan (odkrywca pierwszych planet poza Układem Słonecznym), M. Kleiber (metody obliczania wytrzymałości konstrukcji), L. Newelski (logika matematyczna), M. Gliwicz i A.K. Tarkowski (nauki biologiczne), K. Skubiszewski (prawo), w medycynie A. Dziatkowiak, Z. Religa (kardiologia), T. Popiela (chirurgia), R. Gryglewski i A. Szczeklik (farmakologia), K. Imieliński (seksuologia), S. Konturek; nakłady na naukę w III RP sytuują Polskę na końcu statystyk europejskich (2004 zaledwie 0,58% PKB); wydajemy na 1 mieszk. trzy razy mniej niż Czechy, 16,5 raza mniej niż kraje UE (średnio); w liczbie publikacji naukowych na 1 mln mieszk. - uważanej za miernik poziomu nauki - ze wskaźnikiem 233, ustępujemy wszystkim krajom UE (np. Grecja - 436, Niemcy - 776, Holandia - 1189, Szwecja - 1647), a także Słowacji (329), Estonii (359), Węgrom (370), Czechom (378), Słowenii (714).
- POLSKA, *caly*państwo w środk.(...)
- EWANGELICKO-AUGSBURSKI KOŚCIÓŁ, nazwa zjednoczonych w...
- Estreicherowie, rodzina krakowskich uczonych.(...)