sztuka dawnego Izraela, państwa stworzonego przez plemiona hebrajskie, istniejącego pomiędzy XIII a VIII w. p.n.e., oraz sztuka obecnego państwa izraelskiego, której rozwój datuje sią od pocz. XX w. Sztuka dawn. Izraela wyrosła z tradycji artyst. Kananejczyków, wpływała też na nią sztuka Egiptu i Mezopotamii. Najstarsze budowle (wg przekazów biblijnych) wznosili Fenicjanie, np. pierwszą świątynię w Jerozolimie (ok. 950 p.n.e.) zbudowaną za czasów króla Salomona. Z tamtych czasów zachowały się płaskorzeźby i reliefy o motywach geometrycznych, roślinnych i zoomorficznych; pozostałości można zobaczyć w Jerozolimie (Miasto Dawida, Dzielnica Żydowska, Dolina Cedronu), Beer Szewie oraz Megiddo. Po śmierci Salomona królestwo rozpadło się na Izrael i Judę; ok. 721 p.n.e. Izrael najechali Asyryjczycy; późniejsi kolejni najeźdźcy pozostawili po sobie w Palestynie budowle w najrozmaitszych stylach arch. Pozostałościami po panowaniu Rzymian są Herodion, Masada, Hammat Gader, Cezarea, Samaria, odrestaurowana Cytadela w jerozolimskim Starym Mieście. Po krzyżowcach (1099-1291) pozostały zamek Nimrud, podziemne miasto w Akce, zamek Monfort, forteca Belvoir, bazylika Grobu Świętego w Jerozolimie. Liczne są zabytki architektury islamskiej (m.in. meczet Kopuła Skały w Jerozolimie, El-Jazzar w Akce, zamek Tokan w Nablus) oraz mameluckiej (Dzielnica Muzułmańska w jerozolimskim Starym Mieście i Haram esh-Sharif). Turcy osmańscy (1517-1918) wznieśli mury miejskie w Jerozolimie, przykłady architektury osmańskiej można spotkać w Akce; były to jednak czasy zastoju w architekturze i sztuce na tych terenach. Rozwój nowej arch. izraelskiej od pocz. XX w. cechuje internacjonalizm i mieszanie stylów zaczerpniętych z różnych stron świata. Najstarszym przykładem współcz. architektury Izraela jest dzielnica Ahuzat Bait na przedmieściach Jaffy zbudowana 1909 wg europejskich projektów miasta-ogrodu. Podjęto szereg prób łączenia dawnych wzorów hebrajskich i islamskich z współcz. europejskimi (np. Dom Bialika w Tel Awiwie, budynek poczty gł. w Jerozolimie) czy form islamskich z ang. neogotykiem (Muzeum Rockefellera w Jerozolimie). 1930-40 powstały modernistyczne obiekty: Szpital Hadassah i Biblioteka Shockena w Jerozolimie, Dom Weizmanna w Rehovot; wpływy Bauhausu widoczne są w wielu obiektach w Tel Awiwie (dzielnica robotnicza Shikun Ovdim, zabudowa ulic Allenby i King George). Po powstaniu państwa izraelskiego (masowy napływ emigrantów) zbudowano ok. 20 nowych miast (np. Beer Szewa), architektura ich jest jednak szablonowa, typowa (ważne były niskie koszty i szybkość wykonania). Do najciekawszych dzieł arch. należy Muzeum Izraela w Jerozolimie (nowoczesna bryła świetnie wkomponowana w górzysty krajobraz), gmach filii IBM, Asia House i Wolffson Engineering Building w Tel Awiwie i teatr Sherover w Jerozolimie, tworzący całość za wzgórzem, na którym go usytuowano. Na rozwój sztuki w pocz. XX w. wpłynęło założenie w Jerozolimie szkoły artyst. Bezalel (1906), której zadaniem było łączenie dawnych tradycji wywiedzionych z wzorów biblijnych i hebrajskich z nowoczesną sztuką oraz czerpanie inspiracji z rodzimego pejzażu. Jednocześnie wskutek imigracji do Izraela artystów z różnych krajów całego świata, w sz.i. reprezentowane są wszystkie współczesne kierunki malarstwa i rzeźby; cechami wyróżniającymi tę sztukę jest skłonność do symboliki, ekspresja, przywiązywanie dużej wagi do zagadnień kolorystycznych.
- ŻYDOWSKA SZTUKA, początki tradycyjnej...
- IZRAEL, Medinat Israel, Państwo...
- NABLUS, Nabulus