łańcuch górski w Azji Płd. na terytorium Chin, Indii, Nepalu, Bhutanu i Pakistanu, najwyższy na Ziemi; od Karakorum oddziela go dolina Indusu, od gór birmańsko-chińskich - dolina Brahmaputry; dł. ok. 2,5 tys. km, szer. 180-350 km; średnia wys. 6000 m; 10 szczytów ponad 8 tys. m (Mount Everest: 8848 m, Kanczendzanga: 8585 m, Lhotse: 8501 m, Makalu: 8470m, Czo Oju: 8189 m, Dhaulagiri: 8172 m, Manaslu: 8126 m, Nanga Parbat: 8126 m, Annapurna: 8078 m, Gosainthan: 8013 m); powstały w wyniku orogenezy alpejskiej; ruchy wznoszące trwają nadal (ok. 1 cm rocznie). W przekroju poprzecznym H. tworzą rodzaj wielkiego wachlarza (na płn. fałdy i płaszczowiny obalone ku płn., na płd. - ku płd.); morfologicznie tworzą kilka pasm opadających 3 stopniami ku Niz. Hindustańskiej: H. Wysokie (szer. 50-90 km) o rzeźbie alpejskiej oddzielone od Transhimalajów dolinami Indusu i Brahmaputry, zbudowane ze skał krystalicznych prekambru oraz osadowych, magmowych i metamorficznych od karbonu do kredy. Na płd. od nich znajdują się H. Małe, o silnym rozczłonkowaniu na oddzielne pasma i masywy; na zach. leży Kotlina Kaszmirska, na wsch. m.in. Kotlina Katmandu; najniższy stopień tworzą góry Siwalik (900-1200 m) z licznymi głębokimi dolinami rzecznymi; małe H. i góry Siwalik zbudowane są z osadowych i magmowych skał z mezozoiku i trzeciorzędu. H. są granicą między strefą klimatów podzwrotnikowych i zwrotnikowych; silnie wykształcona piętrowość klimatu; na przedgórzach np. średnia temp. lipca wynosi 25oC, na wys. 2000 m - ok. 18oC, zaś na wys. ponad 4500 m - poniżej 0oC; opady są związane z letnim monsunem (maj - październik): na płd. stokach we wsch. części 2000-3000 mm, na stokach płn. części zach. - 100-250 mm (są one osłonięte przed wpływem monsunu). Rzeki w H. tworzą głębokie, pełne wodospadów i progów doliny; linia wiecznego śniegu na płn. stokach wynosi 5700-6100, na płd. 4500-5000 m; liczne lodowce. W H. występuje silne zróżnicowanie szaty roślinnej (granica dwóch państw roślinnych: Paleotropis i Holarktyka): od wilgotnych lasów tropikalnych (na wsch.) po lasy zrzucające okresowo liście i lasy twardolistne, od lasostepów i stepów (Pendżab) po pustynie (dolina Indusu); w wyższych piętrach lasy mieszane i iglaste, subalpejskie zarośla i alpejskie łąki, sięgające po wieczne śniegi; na stokach płn. stepy. H. są także granicą między dwiema krainami zoogeograficznymi: paleoarktyczną i orientalną; w niższych piętrach na płd. występują spośród ssaków: słoń indyjski, niedźwiedź himalajski, panda mała, lampart, liczne gatunki małp; spośród ptaków: m.in. kura Bankiwa i bażant; w piętrze wysokogórskim i na płn.: himalajski niedźwiedź brunatny, irbis, liczne gatunki gryzoni, pustorożce. W H. występują liczne surowce mineralne: rudy miedzi i chromu, złoto, szafiry. Na stokach płd. uprawa herbaty, cytrusów, ryżu; komunikacja słabo rozwinięta z powodu trudnej dostępności przełęczy górskich (na ogół znajdują się na wys. ponad 5000 m); gł. szlaki wiodą doliną rz. Dras z Kaszmiru do doliny górnego Indusu oraz z Sikkimu do doliny Brahmaputry przełęczami Dżelep-la i Tang-la.
DHAULAGIRI, PANDA, PUNAKHA, WROŃCZYK, MESSNER, KUKUCZKA, TRANSHIMALAJE, SHISA PANGMA, SZERPOWIE, JAMUNA
- Himalaje, ośnieżone szczyty Himalajów...
- Himalaje, pasmo górskie wpd. Azji,...
- Himalaje na twarzy, ‘pryszcze’