Reklama

KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ

właśc. Komisja nad edukacją młodzi narodowej szlacheckiej dozór mająca

Reklama

pierwsza w Europie państwowa władza świecka nad oświatą, w randze ministerstwa, powołana 15 X 1773 przez Sejm z inicjatywy króla Stanisława Augusta i działaczy oświeceniowych z nim związanych; przejęła sieć szkolnictwa i majątek zakonu jezuitów, który w tymże roku uległ kasacji; zorganizowała trzystopniowe szkolnictwo w układzie hierarchicznym; szczebel najniższy - szkół elementarnych, obejmujący młodzież chłopską, w założeniu miał być powszechną szkołą ogólnokształcącą; usunięto z niej łacinę, zorganizowano seminaria nauczycielskie przygotowujące kadrę niezależną od duchowieństwa i zakonów; 1775 powołano Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych (wśród współpracowników m.in. H. Kołłątaj, G. Piramowicz, K. Narbutt), które opracowało nowy program nauczania oraz 27 nowych podręczników, w tym Gramatykę j. polskiego i Elementarz; reformę tego szczebla oraz stworzenie sieci szkół elementarnych odpowiadającej potrzebom ograniczył brak środków, a próby opodatkowania probostw zakończyły się niepowodzeniem; znacznie gruntowniejszy charakter miała dokonana przez KEN reforma szkolnictwa średniego, przeznaczonego w zasadzie dla szlachty; tu także językiem wykładowym stał się polski, rolę łaciny ograniczono, usunięto teologię, wprowadzono przyrodoznawstwo, matematykę, fizykę, ekonomię, chemię, geografię, historię ojczystą, języki obce oraz "wychowanie obywatelskie" o powinnościach wobec ojczyzny pn. nauka moralna; nauczanie trwało 6-7 lat; równolegle poczyniono próby unowocześnienia domowego wychowania dziewcząt; KEN radykalnie zmieniła oblicze szkół wyższych; w Krakowie H. Kołłątaj przekształcił Akademię Krakowską w Szkołę Główną Koronną, a w Wilnie M. Poczobutt-Odlanicki Akademię Wileńską w Szkołę Główną Litewską; rozbudowano katedry nauk przyrodniczo-matematycznych, inicjowano samodzielne badania z zakresu fizyki, chemii, geologii, medycyny, filozofii; podjęto kwestię kształcenia nauczycieli ustanawiając zarządzeniem KEN z 1780 tzw. stan akademicki (nauczycielski); członkowie Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych pełnili funkcje wizytatorów z ramienia KEN; ukazały się Ustawy precyzujące pragmatykę zawodu pedagoga; poczyniono starania o uruchomienie uniwersytetu w Warszawie; za sprawą KEN dokonał się historyczny przełom w polskiej oświacie, wyprzedzający przemiany w systemie kształcenia, które przyniosła w Europie rewolucja francuska; KEN uległa rozwiązaniu 1794; prezesem najpierw był I.J. Massalski (do 1776), a następnie M. Poniatowski; łącznie liczyła 31 osób, m.in. A.K. Czartoryski, A. Zamoyski, I. Potocki, J. Chreptowicz, A. Poniński.

Powiązane hasła:

SEJMY ROZBIOROWE, PARAFIALNE SZKOŁY, STRAŻ PRAW, ZAWADZKI, WARSZAWA, PIRAMOWICZ, PONIATOWSKI, KOMISJA NAD EDUKACJĄ MŁODZI NARODOWEJ SZLACHECKIEJ DOZÓR MAJĄCA, NARBUTT, FILANTROPIŚCI

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama