Reklama

KARTOGRAFIA

Reklama

(od łac. charta - papier i gr. gráphs - piszę) nauka zajmująca się metodami sporządzania i wykorzystywania map. K. współcz. dzieli się na dyscypliny szczegółowe: MAPOZNAWSTWO (k. opisowa), traktująca o elementach, własnościach i formie map, obejmuje także historię k.; K. MATEMATYCZNA - podaje teoretyczne podstawy sporządzania map (kartograficzne rzuty), gł. jej przedmiotem jest teoria odwzorowań; TOPOGRAFIA (dział geodezji) - wykonywanie pomiarów w terenie i sporządzanie map topograficznych; KARTOMETRIA - pomiary wykonywane na mapach; REDAKCJA I OPRACOWYWANIE MAP - sporządzanie oryginału (pierworysu) map, oparte na pomiarach topograficznych lub zdjęciach lotniczych (fotogrametria lotn.); nadawanie mapom odpowiedniej formy graficznej (czystorys) oraz proces druku map; oprócz tego wyodrębnia się k. tematyczną (k. geologiczną, gleb itp.). Podstawy naukowe k. otrzymała w staroż. Grecji, gdzie w III w. p.n.e. wykonano pomiar kuli ziemskiej, stosowano zasadę kreślenia map w oparciu o siatkę południków i równoleżników, wprowadzono odwzorowania stereograficzne i stożkowe; najwyższym osiągnięciem były mapy w Geografii Ptolemeusza (II w.), wyznaczające położenie geogr. prawie 8 tys. miejscowości; w Chinach pierwsze mapy powstały prawdopodobnie ok. 2000 p.n.e., w II w. p.n.e. cała płd.-wsch. Azja była już zbadana i przedstawiona na mapach; w Europie, po okresie upadku k. w wiekach średnich, pojawiają się w XIV w. mapy żeglarskie, sporządzane przy pomocy kompasu. Odrodzenie przypomniało dzieło Ptolemeusza, co w połączeniu z wielkimi odkryciami geogr. przyspieszyło rozwój k., w którym gł. rolę odegrali Belgowie i Holendrzy; nazwy "atlas" po raz pierwszy użyto dla zbioru map G. Mercatora (twórcy używanego do dziś systemu odwzorowania). W Polsce początki k. sięgają XV w.; autorem szczegółowej mapy P., wydanej 1526, był Bernard Wapowski, a mapa Wacława Grodeckiego z 1558 została włączona do atlasu A. Orteliusa (Theatrum orbis terrarum). Postęp k. w XVIII i XIX w. wiązał się z osiągnięciami k. matematycznej (zastosowanie triangulacji, potem fotogrametrii) i ulepszaniem procesów i technik druku. Gł. metodami w k. są obecnie aerofotogrametria i teledetekcja.

Powiązane hasła:

RATAJSKI, MORFOGRAFIA, OLEARIUS, OLAUS MAGNUS, UHORCZAK, WAGNER, GEOGRAFIA, OCEANOGRAFIA, OLSZEWICZ, ROMER

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama