(1881)
opowiadanie B. Prusa, w którym opisany został los dziecka urodzonego w biednej wsi "nad Wisłą" na tle społ.-obycz. obrazu nędzy i zacofania. Od chwili zbudowania z drewna modelu wiatraka chłopiec konstruuje kolejne miniatury urządzeń i obiektów, jego pasja nie uchodzi za niedorzeczność, a stary kum Andrzej stwierdza, że może mu to dać w przyszłości chleb. W wieku 10 lat A. przeżywa duży wstrząs, gdy ukochana siostra Rozalka, leczona przez wiejską znachorkę, zostaje żywcem upieczona w piecu. Rodzice postanawiają oddać A. do szkoły gminnej, gdzie uczy się początków pisania i czytania, śmierć ojca uniemożliwia naukę i kolejnym etapem życiowej edukacji zdolnego dziecka staje się terminowanie u kowala. Zbyt szybko nabywa umiejętności, zostaje odsunięty do posług gospodarskich, ostatecznie jednak opuszcza wieś z jednym rublem w kieszeni, by w mieście szukać zarobku i możliwości nauki. Losy bohatera są typowym w lit. pozytywist. obrazem dramatu dziecka, którego możliwości intelektualne nie znajdują żadnych warunków do rozwoju w ówczesnej wsi pol., i odpowiedzią na wezwania programowe pracy u podstaw. Na uwagę zasługuje wnikliwość portretowania postaci dziecka, jego przeżyć związanych ze śmiercią siostry, ale też i pierwszym, niepojętym dla dorastającego chłopca uczuciem.
- Antek, tytułowy bohater opowiadania...
- popisujesz się jak Antek w cielętniku, ‘o osobie zachowującej...
- GRABOWSKI, Antoni, ps. Czarny Antek,...