(1918)
powieść W. Berenta, apoteoza sztuki i artysty. Do średniow. (XIV w.) miasta, pogrążonego w marazmie, żyjącego w poczuciu ładu opartego na hierarchii społ. oraz spokoju płynącego z materialnego dostatku, wkracza barwna trupa artystów. Nie mają imion - są określani funkcjami w kulturze (goliard, baletnica-skoczka). Wnoszą chęć tworzenia, dążenie do ideału (poszukiwacze św. Graala), poczucie osobistej wolności. Po ich stronie staną starzy mistrzowie: płatnerz, iluminator rękopisów, uczony. Powieść ukazuje tragizm artystów próbujących zmienić świat: goliard i płatnerz umierają, a wraz z nimi ginie wielka, bezinteresowna sztuka. Pozostali wykorzystają swój talent, by zarabiać na życie. Berent rozumie ich, ale wie, że nie oni, lecz zmarli stworzyli dzieło, które powinno się odradzać w następcach - takie jest przesłanie autora dla współczesności. Barwny, plastyczny obraz życia średniow. miasta, łączenie liryki z epiką i dramatem, uroczystego stylu z rubasznością, średniow. alegorii z nowoczesną symboliką to walory Ż. k.
- ŻYWE KAMIENIE, .
- KAMIENIE SZLACHETNE, , rzadziej , cechujące...
- BROŃ, narzędzie walki służące...