Edmund Burke (1729-97) należy bardziej do polityki niż do literatury, chociaż jego umiejętności oratorskie stawiają go w rzędzie artystów mowy. Napisał esej filozoficzny A Philosophical Inquiry into the Origin of our Ideas of the Sublime and Beautiful (Dociekania filozoficzne o pochodzeniu naszych idei, wzniosłości i piękna, 1756). Można powiedzieć, że dzieło to stoi u kolebki powieści gotyckiej, gdyż autor uzasadnia konieczność respektu dla uczuć, jakie wywołują w nas niespokojne fale oceanu, gotyckie budowle z podziemnymi kryptami, uwięzione w klasztorze nieszczęśliwe bohaterki.
Burke dzieli wrażenia i emocje ludzkie na takie, które spowodowane są przez sublime (ból i niebezpieczeństwo, osamotnienie wywołujące strach), a także beautiful (które przyciągają nas do innych ludzi poprzez przyjemność i radość, którą dają). Burke mówi o smaku literackim, w typowo oświeceniowy sposób podkreślając związek między pięknem a nieskazitelnością formy. W swoich poglądach politycznych Burke z jednej strony udziela poparcia amerykańskim koloniom - The Speech on American Taxation (Przemówienie o opodatkowaniu kolonii amerykańskich, 1777), z drugiej potępia rewolucję francuską - Reflections on the Revolution in France (Rozmyślania o rewolucji we Francji, 1790) - czytaj fragment.
Wskazuje na niebezpieczeństwa płynące ze zrywania z tradycją, protestuje przeciwko traktowaniu monarchy jako urzędnika, który może być usunięty ze stanowiska na mocy demokratycznej roli ludu. Poglądy Burke’a w charakterystyczny sposób obrazują angielską rację stanu i mentalność narodową: pragmatyzm i niechęć do czystych teorii, które muszą ustąpić wobec praktyki i usankcjonowanych tradycją starych, dobrych rozwiązań.
William Godwin, w swoim Enquiry Concerning Political Justice (Rozważania o sprawiedliwości politycznej, 1793) proponuje oparty na rozsądku i rozumie system przemian społecznych. Chce zburzenia wszelkich struktur rządowych, życia w stanie pewnego rodzaju anarchii, gdzie każdy będzie musiał się kierować swoim własnym rozumem. Prawo, małżeństwo, własność - wszystko co ogranicza wolność obywatela - jest traktowane jako przeszkoda na drodze postępu. Nawet uczucia - takie jak miłość, wdzięczność, współczucie - są groźne, bo mogą zakłócić działanie czystego rozumu. Siła rozumu, zdaniem Godwina, zapewni ludzkości prawdziwą doskonałość. Można powiedzieć, że filozofia Godwina jest ekstremalnym przykładem zastosowania racjonalizmu w dziedzinie polityki.
Spośród historyków największym racjonalistą był Edward Gibbon (1737-94). Gibbon zachowywał dystans wobec współczesności i skoncentrował się na przeszłości, na czasach bardzo odległych. The Decline and Fall of the Roman Empire (Zmierzch cesarstwa rzymskiego) - czytaj fragment. To ogromne dzieło, napisane w latach 1776-88. Gibbon na tle dziejów cesarskiego Rzymu opisuje wzrost i rozwój chrześcijaństwa jako zjawiska społecznego. Praca ta oburzyła ludzi swoim logicznym i sceptycznym podejściem do mistycyzmu. Gibbon obojętnie przechodzi obok idei boskości i cudownego wzrostu wyznawców religii chrześcijańskiej.
Twierdzi, że to chrześcijaństwo stało się przyczyną upadku cesarstwa rzymskiego. Gibbon był historykiem wykształconym, sumiennym i uczciwym. Był też znakomitym pisarzem - w swojej książce zawarł wspaniałe opisy sytuacji i wydarzeń. Używał z upodobaniem terminów łacińskich, i w tym przypominał uczonych Francuzów tego okresu, ale przewyższał ich elokwencją, precyzją i zacięciem pisarskim. Powszechnie uważa się The Decline and Fall of the Roman Empire za najlepsze angielskie dzieło historyczne. Choć mówi o cesarstwie rzymskim, w rzeczywistości przedstawia także Anglię XVIII wieku w taki sposób, w jaki ówczesna Anglia chciała być postrzegana.
Zdecydowany racjonalizm nie stłumił prozy religijnej tego okresu. Ruch metodystyczny (czy też Wesleyowski) rozwijał się wśród klas niższych, swoim mistycyzmem sprzeciwiając się ideom Gibbona i Goldwina. Pojawiły się tendencje kompromisowe, usiłujące pogodzić te ekstremalnie różne idee. William Paley (1743-1805) mówił, że cuda można udowodnić za pomocą logiki. W swoim dziele Evidences of Christianity (Dowody chrześcijaństwa) twierdzi, że religia to rodzaj doktryny utylitarnej i że szczęście jest nagrodą za wiarę w Boga.