Reklama

Dzieje Hellady

Jeszcze do niedawna uważano, że Grecy zasiedlili swą późniejszą ojczyznę w trzech falach: ok. 1900 r. p.n.e. przybyli Jonowie, 300 lat później Achajowie, a ok. 1200 r. p.n.e. dotarli do Grecji Dorowie. Szereg jednak argumentów językoznawczych i archeologicznych (np. brak głębokich zmian kulturowych, jakie musiałby wywołać najazd Jonów) rysuje nieco inny obraz: Grecy – w liczbie kilkudziesięciu tysięcy – przybyli do Hellady ok. 1600 r. p.n.e., prawdopodobnie z północnego wschodu. Podbili wówczas Tesalię, a w ciągu następnego stulecia – środkową Grecję z Beocją i Attyką, mieszając się z ludnością wcześniej zamieszkującą te tereny. Wtedy to Mykeny stają się dominującym centrum politycznym, a wynikiem pojawienia się Greków w Grecji są głębokie przemiany kultury helladzkiej, która wchodzi w fazę zwaną kulturą mykeńską – od państwa, w którym ją stworzono.

Reklama

Upadek państwa mykeńskiego – właściwie był to raczej szereg mniejszych państwowości o wspólnych cechach – następuje stopniowo przez prawie 200 lat: pod koniec XIII w. p.n.e. zniszczonych zostaje szereg pałaców mykeńskich – w tym samym okresie, ale nie tym samym czasie (L. Morawiecki) – ale właściwy kres tej cywilizacji przypada na połowę XI w. p.n.e. Przyczyny upadku to zarówno najazdy wrogów, nieokreślone migracje plemion greckich (Dorowie?), jak i dekoniunktura gospodarcza oraz klęski żywiołowe. Na okres upadku cywilizacji mykeńskiej przypada też wojna trojańska. Badacze nie są zgodni w określeniu jej daty, zdobycie Troi nastąpiło jednak nie później niż w 1140 r. p.n.e., a najprawdopodobniej ok. 110 lat wcześniej.

Trzy stulecia od połowy XI do połowy VIII to w dziejach Hellady „wieki ciemne”: mimo pojawienia się pierwszych wyrobów z żelaza jest to okres upadku gospodarczego, społecznego i politycznego. Być może zubożenie Grecji było jedną z przyczyn rozpoczętej w tym czasie akcji osiedleńczej na wyspach Morza Egejskiego i wybrzeżach Azji Mniejszej. Wtedy też rodzi się system greckich miast-państw – jednym z pierwszych były Ateny.

Ok. 750 r. p.n.e. rozpoczyna się w dziejach Hellady epoka archaiczna, w której kolonizacja obejmie też tereny na zachód od Grecji (w VI w. p.n.e. kolonie greckie będą sięgały od ujścia Wołgi po osadę Emporion w dzisiejszej Hiszpanii). W samej Grecji system miast-państw ulega znacznym przekształceniom, w wyniku których instytucje demokratyczne ok. 500 r. p.n.e. uzyskują nowoczesny kształt. W 776 r. p.n.e. odbyły się, jak chce tradycja, pierwsze igrzyska olimpijskie.

Większość potocznej wiedzy o Grecji antycznej, symbolizowanej przez nazwisko Peryklesa czy bitwę pod Termopilami, wiąże się z krótkim (ok. 500-338 p.n.e.) okresem klasycznym jej dziejów. U jego początków greckie państewka, z Atenami i Spartą na czele, musiały się zmagać z najazdami Persów, m.in. w bitwach pod Maratonem (490 r. p.n.e.) i Termopilami (480). Po odparciu zagrożenia perskiego rozpoczęły się konflikty o prymat pomiędzy greckimi miastampaństwami (polis, w liczbie mnogiej poleis). Początkowo hegemonem były Ateny, grupujące w Ateńskim Związku Morskim ok. 1/3 wszystkich greckich poleis (łącznie było ich ponad 600). W wyniku wojny peloponeskiej (431-404 p.n.e.) pokonane Ateny zastępuje w roli hegemona na kilkadziesiąt lat Sparta, a od połowy IV w. – Teby. W tym czasie w traktowanej jako na poły barbarzyńska Macedonii wyrasta silne państwo, które pod wodzą Filipa II podporządkowuje sobie wkrótce całą Grecję (338 r. p.n.e., bitwa pod Cheroneą). To przeciw temu władcy swe (nieskuteczne) filipiki wygłaszał sławny Demostenes.

Bitwa pod Cheroneą zamyka klasyczny okres dziejów Grecji antycznej. W 336 r. Filip II zostaje zamordowany, a tron macedoński obejmuje jego syn, Aleksander. W latach 334-331 dokonuje on podboju Persji, w następnych wyprawach dociera nawet do Indii. Władzę Aleksandra uznaje prawie cały znany wówczas świat. Jednak w 323 r. p.n.e. Aleksander Macedoński umiera w Babilonie, a jego imperium dzielą między siebie jego wodzowie. Rozpoczyna się epoka hellenistyczna. Sama Grecja znalazła się wówczas na peryferiach imperium Aleksandra i państw jego następców (Ateny, Sparta i inne poleis były bądź zdominowane przez Macedonię, bądź włączane do niej), ale jej kultura, dzięki impulsom ze Wschodu, rozwija się wspaniale i promieniuje na cały basen Morza Śródziemnego.

Na przełomie III i II w. p.n.e. Grecją zaczyna się interesować nowa potęga śródziemnomorska, Rzym. Pokonawszy w 196 r. p.n.e. Macedonię, Rzymianie ogłaszają zwrócenie wolności wszystkim państewkom greckim. Nie na długo. W 146 r. p.n.e. większość greckich państw – miast zostaje podporządkowana rzymskiemu namiestnikowi Macedonii, a za cesarza Augusta zostaje utworzona rzymska prowincja Achaja. W ten sposób dochodzi do zjednoczenia wszystkich miast greckich – już jednak pod obcym panowaniem.

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama