Reklama

Encyklopedia

Encyklopedia, czyli słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł (Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers) składa się z siedemnastu tomów tekstu i jedenastu tomów plansz.

W zasadzie  Encyklopedia  miała  być  zwykłym  tłumaczeniem  Encyklopedii  nauk  i  sztuk  Anglika  Chambersa, jednakże postęp w dziedzinie wiedzy i techniki skłonił władcę do wprowadzenia uzupełnień i zmian; zadanie to powierzono słynnemu już wówczas matematykowi  d’Alembertowi  i  nieznanemu  jeszcze  pisarzowi   Diderotowi.   D’Alembert napisał Wstęp do Encyklopedii, o którym Voltaire powiedział: "Ten przedsionek świetnie  rozplanowany  i mądry zapowiadał pałac nauk, ale ostrzegał zazdrość i nieuctwo, aby się zbroiły".

Reklama

Encyklopedia była jedną z  najważniejszych  publikacji  XVIII  wieku, ogromna rozmiarami (35 tomów w latach 1751-80), rewolucyjna  ze  względu  na  swoje  oddziaływanie. Nosiła podtytuł Słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł, czyli nawiązywała  do  dobrze  już  znanego  -  od  momentu  ukazania  się Słownika historyczno-krytycznego Bayle’a - sposobu popularyzacji wiedzy. Ambicją wydawców było stworzenie dzieła użytecznego, bogatego w informacje o aktualnym stanie cywilizacji i kultury.

Hasła  obejmowały  zagadnienia  naukowe i filozoficzne, ekonomiczne, polityczne, historyczne  i obyczajowe. Obok  artykułów  o  literaturze i  sztukach  pięknych znalazły się objaśnienia kwestii technicznych, tajników produkcji  w  warsztatach rzemieślniczych czy spraw rolnictwa.

Autorzy rekrutowali się spośród najwybitniejszych ludzi tych czasów, oprócz Diderota byli to między innymi Wolter, Rousseau (pisał o muzyce), Helvétius, Condillac. Ich erudycja i rzeczowość, służące wyczerpującej  prezentacji  tematu, kryły w sobie zarazem czytelne intencje polemiczne, podważały  obiegowe  schematy  myślowe,  fałszywe  autorytety,  demaskowały  pospolite  interesy  ukryte  za  fasadami  różnych szacownych i uświęconych tradycją instytucji świeckich i religijnych.

Nic więc dziwnego, że od ukazania się pierwszych tomów encyklopedia budziła niepokój władz, mnożyły się interwencje cenzury i zakazy druku. Filozofowie - nie bez dyskretnej  pomocy  niektórych  światłych  urzędników  -  wygrali jednak tę batalię i spowodowali głęboki przełom w umysłowości epoki, kształtując ją w duchu racjonalistycznym i materialistycznym, modernizując pojęcia społeczne i polityczne, ucząc poszanowania dla nauki, techniki i pracy.


Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama