Reklama

Gertrude Stein i Sherwood Anderson

Gertrude Stein (1874-1946) urodziła się w mieście Allegheny, w Pensylwanii, w rodzinie bogatych imigrantów niemieckich. Była blisko związana ze swoim bratem, Leo, później znanym krytykiem sztuki; podążyła jego śladem, kiedy udał się na studia do Harvardu, a potem do Baltimore.

W 1902 roku oboje osiedlili się w Paryżu. Tam szybko dali się poznać jako kolekcjonerzy malarstwa awangardowego. Gdy w 1909 roku Leo wyjechał do Austrii, Gertrude zamieszkała z Alicją B. Toklas, również amerykańską imigrantką, która na wiele lat została sekretarką, gospodynią i życiową partnerką pisarki. W swoim mieszkaniu przy 22 rue de Fleurs prowadziły znany salon artystyczny, regularnie odwiedzany przez takie figury paryskiej bohemy, jak Pablo Picasso, Georges Braque, Henri Matisse, Guillaume Apollinaire, Jean Cocteau. Czasami pojawiali się tam James Joyce i poeta Ezra Poud. Tam swoiste "lekcje pisania" pobierali młodzi Hemingway i Fitzgerald. 

Reklama

W latach 20. Stein i Toklas przeniosły się do domku na prowincji, gdzie spędziły lata okupacji. Gdy w 1934 roku Stein pojechała z cyklem wykładów do USA, stwierdziła, iż z Amerykanami nie ma już nic wspólnego. Stein należała do najbardziej eksperymentalnych autorów epoki modernizmu. U źródeł jej pisarskiego eksperymentu leżało przeświadczenie, iż za sprawą literatury słowa powinny odzyskać swoje najczystsze sensy. Nieco paradoksalnie, dążąc do odkrycia znaczeń najbardziej prawdziwych, Stein układała słowa w zaskakujące sekwencje, łączyła wyrazy kompletnie do siebie nie pasujące, co często dawało efekt absurdalny lub humorystyczny. Cechą rozpoznawczą jej twórczości stały się powtórzenia - wszak aby dotrzeć do rdzenia sensu, musiała przyjrzeć się słowom w różnych zestawieniach. 

Pisarka zwracała ponadto uwagę na brzmienie wyrazów, zakładała bowiem, że w dużym stopniu decyduje ono o ich znaczeniu. Jej sposób pisania ujawniał wpływ malarstwa kubistycznego. Notabene próby przekraczania granic oddzielających literaturę od innych sztuk były w ogóle charakterystyczne dla modernizmu. Stein pisała prozę, poezję, opery i dramaty, teksty krytyczne; pozo- stawiła w sumie około czterdziestu to- mów. Do jej najbardziej znanych książek należą: Three  Lives  (Trzy  żywoty, 1909), The Making of Americans (Jak powstawali Amerykanie, 1925), The Autobiography of Alice B. Toklas (Autobiografia Alicji B. Toklas, 1933), Everybody’s Autobiography (Autobiografia każdego  z  nas, 1937). Sherwood Anderson (1876-1941) spędził dzieciństwo w małych miasteczkach w stanie Ohio; jedno z nich - Clyde - stało się pierwowzorem tytułowego Winesburg ze znanej jego książki.  

Przyszły  pisarz przez wiele lat prowadził rodzinne interesy i dopiero gdy dobił czterdziestki, wydał pierwszą powieść zatytułowaną Windy McPherson’s Son (Syn Windy McPhersona, 1916). Gdy zdecydował się na karierę literacką, rozstał się z żoną i opuścił rodzinne Ohio. Mieszkał w Chicago, Nowym Orleanie i Paryżu. Pod jego wpływem pozostawali pisarze tak różni, jak Hemingway i Faulkner; u pierwszego inspiracja dziełem Andersona widoczna była przede wszystkim w warstwie stylistycznej, u drugiego - w doborze tematów i technik narracyjnych. 

Najwybitniejszym osiągnięciem Andersona jest Winesburg, Ohio (Miasteczko Winesburg, 1919) - zbiór krótkich opowiadań, napisanych bardzo prostym językiem i będących portretami mieszkańców małego miasteczka na Środkowym Zachodzie. Poszczególne utwory układają się w cykl, który zawdzięcza spójność nie tylko jedności miejsca akcji, ale także jednolitej narracji (narrator  występuje  w  trzeciej  osobie,  ale  na  wszystkie  wydarzenia   patrzy z perspektywy Jerzego Willarda, młodego reportera lokalnej gazety) oraz podobieństwom między bohaterami opowiadań. Anderson sięgnął po temat dobrze znany w prozie amerykańskiej za sprawą pisarzy  regionalnych 2. połowy XIX wieku, ale potraktował go w zupełnie nowy sposób. Krótko rzecz ujmując - w Miasteczku Winesburg socjologia ustępuje miejsca psychologii. 

Pisarz odbrązowił mit małego miasteczka jako organicznej społeczności osób życzliwych, wzajemnie się wspierających i działających dla wspólnego dobra. Nakreślił wizerunki dziwaków, którzy nie są w stanie zbudować żadnych więzi społecznych, nazbyt ich bowiem absorbują własne  obsesje. Wspólną cechą mieszkańców pogrążonego w marazmie miasteczka jest to, że bezgranicznie wierzą w pewne prawdy, które rzekomo nadają ich życiu jakiś sens. 

Oto Alice Hindman z opowiadania Adventure (Przygoda) łudzi się, że jej ukochany Ned Currie, który przed laty wyjechał do Chicago, pewnego dnia do niej wróci i będą żyć - by tak rzec - długo i szczęśliwie. Wspomnienia najpiękniejszych chwil spędzonych z Nedem nie łagodzą bolesnej świadomości Alice, że jej młodość i uroda bezpowrotnie przeminęły. Dla odmiany Elmer Cowley, bohater utworu Queer (Cudak), wstydzi się ojca, sklepikarza, który niewiele w interesie osiągnął i daje się oszukiwać pospolitym domokrążcom, sprzedającym tandetę. Elmerowi wydaje się, że całe miasteczko stroi sobie żarty z jego rodziny. 

Postaci z Miasteczka Winesburg desperacko strzegą swoich prawd-kłamstw, dlatego ich frustracja narasta i zwykle powoduje gwałtowne, irracjonalne reakcje - Alice wybiega nago na ulicę i pokazuje się obcemu, staremu człowiekowi, Elmer bez powodu wdaje się w bójkę z Willardem itp. Anderson napisał to dzieło w najwcześniejszym okresie swojej twórczości; żadna z późniejszych jego książek nie dorównała sławą i wartością artystyczną opowieściom o dziwakach z Winesburg.

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama