Dwa imponujących rozmiarów poematy epickie, Iliada i Odyseja, to najstarsze znane nam dzisiaj pozostałości literatury greckiej. Pierwszy z nich, przedstawiający krótki wycinek dziewiątego roku wojny toczonej przez Greków z Trojanami, liczy sobie 15 tysięcy wersów, drugi, opisujący powrót Odyseusza (Ulissesa) z tejże samej wojny, tysięcy dwanaście. Poematy skomponowano w metrum tradycyjnie odtąd kojarzonym z epiką: heksametrze daktylicznym.
Choć same dzieła datuje się obecnie odpowiednio na VIII i VII wiek p.n.e., kodyfikacja (zapis) obydwu poematów przypada na wiek VI, kiedy to ustalenie tekstu powierzono komisji specjalnie powołanej przez ateńskiego tyrana, Pizystrata. Wcześniej zarówno Iliada, jak i Odyseja przekazywane były ustnie, recytowane przy ucztach i wszelkiego rodzaju uroczystościach przez rozmaitych aoidów lub rapsodów, wędrownych na ogół śpiewaków charakterystycznych dla dawnych kultur (postać takiego rapsoda, Demodoka, pojawia się w Odysei). Z kolei podział na księgi (każdy epos liczy ich 24) pochodzi dopiero z okresu hellenistycznego, a więc z ok. III wieku p.n.e.
Pojawiają się też wątpliwości odnośnie do osoby autora obydwu dzieł, Homera – mają one źródło w starożytności: tak na przykład toczono wtedy zażarty spór, które z siedmiu pretendujących do tego zaszczytu miast należy uznać za miejsce urodzenia poety. Nie mamy pewności nawet co do okresu, w którym żył i działał: podane powyżej datowanie Iliady i Odysei bywa dziś jeszcze kwestionowane. Legendy o ślepocie twórcy również niewiele wnoszą, zważywszy, że tę szczególną ułomność można łączyć ze stanem wyższego oświecenia czy inspiracji: ślepy miał być też np. Tejrezjasz, największy z mitologicznych proroków. Ten szczególny stan wiedzy czy raczej niewiedzy, przyczynił się do powstania tak zwanej kwestii homerowej, sporu, w którym podaje się w wątpliwość samo istnienie poety o imieniu Homer, sugerując, że zachowane pod tym imieniem dzieła są w rzeczywistości zbiorem kompozycji różnych autorów, względnie, że autorem Iliady był ktoś inny niż Odysei. Obecnie nauka skłania się raczej ku temu pierwszemu rozwiązaniu: badania porównawcze wskazują, że kompozycja obydwu poematów wykazuje ogromne podobieństwo do pieśni popularnych w innych kulturach, w których dominuje przekaz ustny – nie zmienia to jednak faktu, że w obydwu przypadkach mamy do czynienia z nader przemyślaną strukturą, nawet jeśli wykorzystuje ona elementy tradycyjne. W konsekwencji mówi się często o języku formularnym: w improwizacji rapsoda poetycka oryginalność łączy się z zapamiętanymi przezeń strukturami językowymi – stąd m.in. biorą się liczne w homeryckich eposach powtórzenia czy chronologiczne nieścisłości.
W Iliadzie znajdujemy opis epoki bohaterskiej, przy czym niektóre elementy świata przedstawionego odsyłają nas wstecz do kultur minojskiej i mykeńskiej, egzystujących jeszcze przed tzw. najazdem prymitywnych wówczas Dorów (ok. 1300 p.n.e.). Z drugiej strony wiele przedstawionych przez Homera obyczajów utrzymuje się jeszcze w Grecji klasycznej, jak choćby obowiązek gościnności (rzecz nieznana w barbarzyńskim świecie cyklopów czy lestrygonów, ale właściwa wszystkim ludom cywili zowanym) i zwyczajowy szacunek wobec błagalnika (hiketes), jako osoby pozostającej pod szczególną opieką Zeusa. Priorytet honoru, time, stanowi najważniejszy chyba wyznacznik etyki bohaterskiej, którą ucieleśnia Achilles – jego gniew i uraza wynikają właśnie ze swoistego pojmowania kwestii honoru, kiedy przyznana wojownikowi część łupu staje się zewnętrznym wyznacznikiem prestiżu. Odyseusz wydaje się przy synu Tetydy bohaterem znacznie świeższej daty: jego zdolność przystosowywania się do każdej sytuacji, spryt i praktyczna inteligencja znajdują wyraz w przysługującym mu, i tylko jemu, homeryckim epitecie áner polýtropos (dosłownie: mąż o wielu sposobach, a więc przemyślny, podstępny). To nie prawdomówny i popędliwy Achilles, zawsze drażliwy na punkcie należnego mu szacunku – to chytry i przebiegły przeciwnik, nie wahający się uciec do kłamstw i z gruntu nieuczciwych wybiegów. Ta fundamentalna różnica w charakterze bohaterów może najwyraźniej ilustruje różnicę pomiędzy dwoma poematami.
Tradycja homerycka stoi u podwalin literatury greckiej: poematy stanowią skarbnicę mitów i wiedzy o kulturze epoki heroicznej. Dzieło Homera doczekało się szeregu kontynuacji, w większości niestety zaginionych: tak powstały Iliou persis (Zdobycie Troi), Nostoi (rzecz o powrocie zwycięskich Greków do ojczyzny), Cypria, i satyryczna Batrachomyomachia (Wojna żabiomysia) oraz Margites. Na modłę Iliady i Odysei późniejsi poeci tworzyli również eposy nie związane z cyklem trojańskim, jak choćby Tebaida Stezychora. Wreszcie obydwa dzieła stanowią wzorzec dla poetów epickich innych nacji, przede wszystkim bezpośrednio do nich nawiązującego Wergiliusza.