Reklama

Poeci rosyjskiego romantyzmu

W latach trzydziestych i czterdziestych wieku XIX w poezji rosyjskiej do- minują Puszkin i Lermontow. Nie wyczerpują oni jednak bogactwa talentów poetyckich swojej epoki. Czołową pozycję wśród plejady poetów epoki zajmuje Wasylij Żukowskij (1783-1852), prekursor romantyzmu rosyjskiego, mentor puszkinowskiego pokolenia. Był twórcą romantycznej wizji przyrody, estetyki "niewyrażalnego", kontrastującej z wizerunkiem klasycystycznym, definiującym esencję natury w świetle Słońca.

Żukowski wydobywał ledwo rozpoznawalne w świetle księżyca pojedyncze elementy przyrody, które są wieloznaczne, a każda próba identyfikacji może okazać się czystym złudzeniem (Wieczór/Wieczer, Noc/Nocz’, Niewyrażalne/Niewyrazimoje).  W odróżnieniu od klasycystów, dążących do klarowności obrazu, u Żukowskiego jest on celowo wieloznaczny, czytelnik gubi się w domysłach co do realności opisywanych obiektów i zdarzeń. Cechę tę dostrzegamy w balladach: Ludmiła (1808) i  Swietłana  (1812)  oraz  poemacie  Dwanaście  śpiących dziewic (Dwienadcat’ spiaszczich diewic, 1810). Utwory te przepełnione są mrokiem śmierci, wprowadzają do piekielnego przedsionka. Z drugiej strony Żukowski posiadał dar przedstawienia przeobrażonej, przepełnionej Bożym   pierwiastkiem   przyrody: (Słowianka/Sławianka). W biografii Żukowskiego znaczącą rolę odgrywał problem wiary. 

Reklama

W listach do Andrieja Turgieniewa zwierzał się, że od dzieciństwa pozostawał obojętny w stosunku do Boga, jednocześnie dążył do wyzwolenia się spod władzy intelektualizmu, nakazującego poznawanie Boga za pośrednictwem filozofii. Żukowski zwątpił w owe ideały, jednak trudno mu było odnaleźć inną drogę. O jego poszukiwaniach świadczą zapisy w Dzienniku oraz utwory: Opowieść o Pięknym Józefie (Powiest’ ob Iosifie Priekrasnom), Ciemności egipskie  (Jegipietskaja  t’ma),  Śmierć  Jezusa  (Smiert’  Iisusa). Interesujący w biografii twórczej Żukowskiego jest także fakt, że wygrał on, wraz z kompozytorem Aleksym Lwowem, ogłoszony przez Mikołaja  I w 1833 roku, konkurs na nowy hymn państwowy Rosji. Hymn, zatytułowany Modlitwa narodu rosyjskiego spodobał się carowi ze względu na swoją pro stotę i religijny charakter. 

Rozpoczynał się od słów: Boże, chroń Cara. Silny,  władczy  Panuj nam na chwałę Panuj na zgubę wrogom, Carze prawosławny. Boże, chroń Cara. Nowe pierwiastki do romantyzmu rosyjskiego wniósł samorodny talent Aleksego  Kolcowa  (1809-42),  urodzonego  w  rodzinie  handlarza  bydłem z Woroneża. Nie otrzymał on żadnego wykształcenia, a rodzina była przeciwna jego twórczym poczynaniom. Kolcow jest na gruncie poezji rosyjskiej twórcą poetyki zbudowanej na tradycji rodzimego folkloru. W jego przypadku nie jest to zabieg literacki, lecz naturalna poetyka, wyniesiona ze środowiska kulturowego, w którym wzrastał. W cyklu poetyckim zatytułowanym Pieśni (Piesni) Kolcow rysuje bogaty temperament chłopa rosyjskiego, radość życia, szczerość uczuć, nieskrępowaną naturę, bogactwo duchowe.  

Ukazuje  pełen  pokory  patriarchalny  stosunek  do  ziemi. Człowiek wchodzi w kontakt z ziemią poprzez pracę, dlatego ziemia nie jest dla niego przyrodą - obiektem kontemplacji, lecz raczej przedmiotem nieustannej i wymagającej wysiłku rywalizacji (Pieśń oracza/Piesnia pacharia 1831, Urodzaj/Urożaj 1835; Kosiarz/Kosar’,  1835).  Na  twórczość  Kolcowa pewien wpływ miały rozmowy z cieszącym się dużym autorytetem krytykiem literackim, Wissarionem Bielińskim. Dlatego w cyklu zatytułowanym Dumy widoczne są pierwiastki popularnego wśród inteligencji rosyjskiej heglizmu i panteizmu (Wielka tajemnica/Wielikaja tajna, 1833; Królestwo myśli/Carstwo mysli, 1837; List/Posłanije, 1839). W twórczości poety przeważa jednak czysto prawosławna koncepcja życia i śmierci, sen- su istnienia. Charakterystyczne są koleje życia Kolcowa. Jego ponad miarę obdarowana natura nie wytrzymywała żadnego zniewolenia. Nie był w stanie poskromić swego poetyckiego talentu na żądanie ojca, nie mógł też pogodzić się z decyzją rodziny, która stanęła na przeszkodzie jego uczuciu do chłopki pańszczyźnianej. Gdy poszukiwania wywiezionej dziewczyny nie dały rezultatu, poeta zapadł na śmiertelną chorobę. 

Poezja Jewgienija Baratyńskiego (1800-44), przyjaciela Puszkina, posiadała odmienny charakter. Jego biografia nie odbiega od typowych życiorysów młodzieży szlacheckiej. W pierwszym okresie swojej twórczości, podczas służby wojskowej w Finlandii (1820-25), tworzył romantyczny obraz egzotycznej przyrody Północy (poemat Edda, elegia Finlandia). W utworach zaznaczył się też psychologiczny kontekst statusu wygnańca. Późniejsza poezja Baratyńskiego zawiera prekursorskie motywy pesymizmu egzystencjalnego. Ukazuje tragizmem nasyconą samoświadomość człowieka, który dostrzega swoją samotność wobec świata. Przyroda pozbawiona swojej życiodajnej wartości zubaża egzystencję człowieka. Poczucie alienacji widoczne jest w utworach: Po co niewolnikowi marzenia o wolności... (K czemu niewolniku miecztanija swobody) i Ostatni poeta (Poslednij poet). Uczucie samotności nasilało się w twórczości Baratyńskiego wraz ze świadomością, że nie podziela on estetycznych poglądów idealistów moskiewskich - swoich przyjaciół, że nie jest w stanie zrezygnować z racjonalnego poglądu na rzeczywistość. 

Ponieważ Baratyński pozostawał pod wpływem poetyki neoklasycysty Batiuszkowa, w jego poezji przeważało dążenie do precyzyjnego formułowania myśli, panowanie rozumu nad emocjami. Wszystko to wpłynęło na poczucie całkowitego braku porozumienia z epoką i przedstawicielami własnego  pokolenia. Dymitr Wieniewitinow (1805-27) natomiast należał do kręgu wyznawców idealizmu niemieckiego, był członkiem stowarzyszenia miłośników filozofii - lubomudrów. Dobrze wykształcony, wychowany w duchu tradycji filozofii niemieckiej, posługiwał się jej aparatem pojęciowym. Był przekonany, że sztuka zawiera oryginalną filozofię poznania, odsłania filozofię bytu. Ta z kolei jest spuścizną narodowej tradycji myślenia. Twórczość poetycką postrzegał jako emanację filozofii narodu. Na tej podstawie formułował zarzut w stosunku do poezji rosyjskiej, że zatraciła zdolność wyrażania myśli filozoficznej a przekształciła się w transmisję uczuć. Proponował zatrzymanie nazbyt bujnego, jego zdaniem, rozwoju współczesnej literatury rosyjskiej, odgrodzenie jej od wszelakich wpływów, by mogła odnaleźć własny filozoficzny fundament. Poeta umarł w wieku 22 lat i nie pozostawił wielkiego dorobku.

 

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama