Reklama

Stacjusz

Publius Papinius Statius (ok. 40/50 – ok. 96), protegowany Domicjana, cieszył się w Rzymie generalnym uznaniem i większych przeciwności doznał dopiero pod koniec życia po śmierci cesarskiego opiekuna. Pozostawił po sobie 5 ksiąg poematów (Sylwy), epopeję Tebaida w 12 księgach, niedokończoną Achilleidę i wreszcie niezachowane De bello Germanico (O wojnie z Germanami, poemat ku czci Domicjana) i pantomimę Agave.

Reklama

Najlepszym świadectwem wysublimowanych gustów literackich epoki Flawiuszy pozostają Sylwy, zbiór mocno zróżnicowanych poematów, wśród których znajdujemy zarówno utwory czysto deskryptywne (opisy pomników czy posiadłości ziemskich), jak i wiersze okolicznościowe czy dedykacyjne. Wzbudzenie emocji, patos – oto co staje się podstawowym celem poezji Stacjusza: dziedzictwo Wergiliusza i pozostałych, do których świadomie nawiązuje, widać w pojawiających się porównaniach czy frazach, ale postępująca retoryzacja poezji owocuje u poety znamienną przewagą formy nad treścią. Zjawisko to obserwujemy zresztą również w szalenie trudnej w przekładzie Tebaidzie, uważanej przez starożytnych za największe dzieło poety.

Jak widać nawet z tego pobieżnego streszczenia, rozmach poematu i liczba bohaterów sprawiają, że Tebaidzie – choć Wergiliusz zawsze pozostawał dla Stacjusza wzorem – daleko do mistrzostwa Eneidy: pojawiające się tu postacie są tak schematyczne, że nie można mówić ani o ich psychologii, ani tym bardziej o jakimkolwiek rozwoju ich charakteru, przypominają raczej retoryczne egzemplifikacje kolejnych przywar (względnie, jak Amfiaraos, zalet), w dodatku długie zestawienia epitetów, częste metonimie, elizje i oksymora powodują, że w tłumaczeniu dzieło wygląda wręcz groteskowo, jak choćby w następującym opisie:

Tebaida

Cała epopeja zaczyna się od sceny, w której Edyp, były władca Teb, przeklina lekceważących go synów, Eteoklosa i Polinika, a jego słów słucha furia Tyzyfone. Tymczasem Polinik, wygnany z ojczystego kraju przez brata, znajduje gościnę i żonę (Adrasteję) w domu władcy Argos, Adrastosa (księga I).

Podjudzany przez ducha dziadka (Lajosa), Eteokles odmawia oddania władzy bratu; zawodzi próba negocjacji, podjęta przez drugiego z zięciów Adrastosa, Tydeusa, a sam poseł zostaje zdradziecko napadnięty przez nasłanych przez Eteoklesa żołnierzy (księga II).

Kiedy Tebanie opłakują poległych w walce z Tydeusem współobywateli, Argos sposobi się do walki; przekupiona naszyjnikiem Harmonii (ten bezcenny klejnot wchodził w skład posagu, jaki córka Wenery wniosła Kadmosowi), żona wieszcza Amfiaraosa zmusza go do wzięcia w udziału w wyprawie (księga III).

Duch Lajosa przepowiada wielkie cierpienia, a wojska Siedmiu wodzów (Adrastosa, Polinika, Tydeusa, Amfiaraosa, Kapaneusa, Partenopajosa i Hippomedona) maszerują przeciw Tebom; tymczasem całą krainę ogarnia susza – spragnionych żołnierzy ratuje dawna królowa Lemnos, Hypsipyle (księga IV).

Potworny wąż zabija podopiecznego Hypsipyle, Ofeltesa; za namową Amfiaraosa wodzowie ustanawiają ku jego czci igrzyska nemejskie (księga V).

Odbywają się igrzyska; tymczasem znaki wróżebne (omina) zapowiadają, że tylko jeden z Siedmiu wróci do Argos żywy (księga VI).

Bogowie zmuszają wojsko do dalszego pochodu; pośród bitwy znika pochłonięty przez ziemię Amfiaraos (ks. VII).

Amfiaraos znajduje swoje miejsce pośród cieniów zmarłych; tymczasem w szalejącej pod murami Teb miasta bitwie ginie Tydeus (księga VIII). Do sceny jego śmierci, kiedy sam śmiertelnie ranny, wgryza się w czaszkę zabitego Melanipposa, nawiązuje Dante w Boskiej komedii (opowieść o Ugolinie).

Bitwa nad korytem Ismenu, w falach rzeki ginie od ran Hippomedon; aristeia (opowieść o czynach bohaterskich) i śmierć Partenopajosa (księga IX).

Nocna wycieczka Argiwów powoduje znaczne straty po stronie tebańskiej; w ekspiacyjnej ofierze dla bogów ginie syn Tebańczyka Kreona, Menoeceus, zaś piorun Zeusa strąca z murów miasta bezbożnego Kapaneusa (księga X).

Pojedynek i bratobójcza śmierć Eteoklesa i Polinika, samobójstwo Jokasty i wygnanie Edypa; pokonana armia Argiwów, z Adrastosem na czele, wycofuje się spod Teb (księga XI).

Nowy władca Teb, brat Jokasty, Kreon, zakazuje pochówku ciał wrogich wodzów; żona i siostra Polinika (Adrasteja i Antygona), które niezależnie od siebie postanowiły zignorować zakaz, spotykają się nad zwłokami zmarłego bohatera; interwencja króla Aten, Tezeusza, przywraca szacunek dla prawa boskiego, ale nawet pogrzebowy stos nie kończy wzajemnej wrogości braci (księga XII).

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama