Reklama

​Don Kichot

Także Don Kichote, właściwie Alonso Quijanobohater powieści Miguela de Cervantesa Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy, której część pierwsza ukazała się w 1605 a druga w 1615.

Obok Hamleta, Fausta i Don Juana jest Don Kichot emblematycznym  bohaterem literackim nowożytnej literatury Europy. Imię Don Kichota (i przydomek Rycerz Smętnego Oblicza) przybiera sobie wiejski szlachetka Alonso Quijano z chwilą, gdy z powodu fascynacji lekturą powieści rycerskich postanawia sam zostać błędnym rycerzem. Pierwsza część powieści to opis trzech wypraw Don Kichota, w których fantasmagorie przesłaniają mu rzeczywistość. Oberżę traktuje jak warowny zamek i oberżyście, którego bierze za kasztelana nakazuje pasować się na rycerza, od napotkanych kupców domaga się uznania damy swojego serca Dulcynei (w rzeczywistości chłopki z sąsiedztwa) za najpiękniejszą na świecie. Od drugiej wyprawy przemierza już Hiszpanię w poszukiwaniu rycerskich przewag w towarzystwie giermka Sancho Pansy (rzeczywistości sąsiadafornala). 

Reklama

Chudy i kościsty, w wieku około 50 lat Don Kichot na chudej szkapie Rosynancie i otyły, niski Sancho Pansa na swoim osiołku tworzą nierozłączną parę, której obraz będzie nieustannie utrwalany przez artystów (w wieku XX najbardziej znane plastyczne wyobrażenia błędnego rycerza stworzyli Pablo Picasso i w Polsce Jerzy Panek). Po licznych przygodach, znanych także tym, którzy powieści  nigdy nie czytali  (jak walka z wiatrakami, które bohater bierze za złowrogich olbrzymów), Don Kichot nakłoniony do tego przez sąsiadów powraca do swojej wioski. Niewątpliwie w pierwszym zamyśle Cervantesa postać ta miała być bohaterem satyry na powieści rycerskie. I tak też, jako parodia, powieść była początkowo odczytywana. Jednak w miarę pisania perspektywa widzenia bohatera przez Cervantesa zmienia się, kpina ustępuje podziwowi dla heroizmu z jakim Don Kichot staje w obronie własnych, choć nieco anachronicznych ideałów. Przekonanie, że samotnie można przywrócić w świecie dobro i sprawiedliwość jest szaleństwem, ale nie można mu odmówić szlachetności. 

Miguel de Unamuno w swojej interpretacji Don Kichota podkreśla, że bohater powieści sam zaczyna oddziaływać nie tylko na swojego giermka, ale także swojego twórcę. Postać początkowo groteskowa z czasem ewoluuje w kierunku uosobienia szlachetności. Ta ewolucja Don Kichota zostaje pogłębiona w części drugiej (powodem jej napisania było to, że niejaki Alonso Fernandez de Avellaneda wydał w 1614 apokryficzny dalszy ciąg przygód Don Kichota, w którym dominowała kpina z bohatera). U Cervantesa Don Kichot przestaje być postacią głównie śmieszną. Pozostaje nadal wierny swoim ideałom, ale nutą dominującą staje się wątek rozczarowania i poczucie osamotnienia. Po porażce w pojedynku z bakałarzem Carrasco (przebranym za rycerza) powraca do rodzinnej  wioski, by w pełni świadomym umrzeć jako Alonso Quijano zwany Dobrym. 

Postać Don Kichota, szczególnie od okresu romantyzmu, stała się przedmiotem nieskończonej liczby interpretacji. Jako literacką personifikację wierności ideałom wbrew wszelkim realnym okolicznościom i przeciwnościom traktowali Don Kichota polscy romantycy, Juliusz Słowacki i Cyprian Kamil Norwid. Dla Stanisława Brzozowskiego Polska była Don Kichotem wśród narodów. Z kolei Miguel de Unamuno donkichotyzm - postawę wierności ideałowi na przekór okolicznościom traktował jako wyraz autentycznej hi- szampańskiej filozofii narodowej. Sam Cervantes pisząc Don Kichota miał ulec właśnie tej filozofii. W jednej z najbardziej znanych analiz tej postaci Michała Turgieniewa został on przeciw- stawiony innej emblematycznej postaci nowożytnej literatury europejskiej Hamletowi. O ile   ten ostatni reprezentuje egoistyczne wątpienie to Don Kichot jest reprezentantem altruistycznej wiary w ideał. 

Współcześnie najbardziej znane interpretacje w większym lub mniejszym stopniu nawiązują do José Ortegi y Gasseta, który uważał Don Kichota za prototyp bohatera nowożytnej powieści, która w najogólniejszym planie jest opowieścią o zderzeniu wyobrażeń, fikcji, iluzji, planów czy ambicji bohaterów z rzeczywistością. W takim ujęciu wszyscy bohaterowie nowożytnych powieści są w jakimś stopniu potomstwem postaci stworzonej przez Cervantesa, opowieścią o tym, że rzeczywistości doświadczamy jedynie konfrontując z nią nasze na jej temat wyobrażania i iluzje, zderzając to subiektywne z codziennością. "Don Kichot" był często adaptowany na powieść dla młodzieży, najbardziej znane takie polskie przeróbki napisali Ewa Szelburg-Zarębina i Wiktor Woroszylski. 

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama