Bohaterka powieści Victora Hugo Katedra Marii Panny w Paryżu.
Wyjątkowo piękna młoda Cyganka, tańcząca i występująca na ulicy z oswojoną kózką Dżali. Niezwykła uroda jest przyczyną jej nieszczęść - uwiedziona przez kapitana Febusa de ➞ Châteaupers, zostaje oskarżona o próbę zabicia go, która w istocie jest dziełem zazdrosnego o Esmeraldę archidiakona ➞ Frollo. Frollo usiłuje zdobyć Esmeraldę, obiecując jej uwolnienie w zamian za miłość, Cyganka jednak odmawia. Jest torturowana, oskarżona o czary i uwięziona w Nôtre-Dame. Żebracy próbują ją stamtąd uwolnić, jednak uniemożliwia im to interwencja ➞ Quasimodo, sługi Frolla.
Mściwy Frollo wydaje Esmeraldę pustelnicy z Wieży Rolanda, Guduli, pokutującej ladacznicy, która nienawidzi Cyganów za to, że kiedyś porwali jej dziecko - okazuje się jednak, że znienawidzona - jako Cyganka - Esmeralda jest w istocie ową uprowadzoną córką. Nieoczekiwana radość z rozpoznania trwa krótko - straż odprowadza dziewczynę na miejsce stracenia.