Bohater powieści historycznej Krzyżacy Henryka Sienkiewicza.
Bratanek ➞ Maćka z Bogdańca herbu Tępa Podkowa. Mianowawszy się sługą dworki księżnej Anny Mazowieckiej, ➞ Danusi Jurandówny, którą poznaje w zajeździe "Pod Lutym Tu- rem", ofiaruje się złożyć u jej stóp parę pawich czubów z hełmów krzyżackich. Podczas wizyty w klasztorze tynieckim modli się o wojnę z zakonem krzyżackim. Niedługo potem naciera na spotkanego na drodze rycerza krzyżackiego, Kuno Lichtensteina, jak się okazuje — posła. Jako winny naruszenia nietykalności posła zostaje uwięziony i skazany na śmierć przez ścięcie toporem.
Nie zgadza się na propozycję Maćka, planującego ofiarować siebie w zamian za uwolnienie bratanka. Jednak w dzień egzekucji unika śmierci za sprawą Danusi, która odwołując się do tradycji, nakrywa skazańca "nałęczką" (chustką) na znak woli zamęścia. Po uwolnieniu, w prezencie od współtowarzyszy, otrzymuje kropierz (okrycie konia bojowego) i miecz węgierski. Poznaje komesa ➞ Juranda ze Spychowa, lecz nie otrzymuje zgody na małżeństwo z jego córką, Danusią. Po powrocie do Bogdańca zaprzyjaźnia się z ➞ Jagienką Zychówną. Nie przyjmuje od opata, chrzestnego Jagienki, propozycji zwolnienia ze ślubów z Danusią. Wdaje się w spór z zalotnikami Zychówny, Cztanem i Wilkiem, lecz ku ich zdumieniu do pojedynku chce stanąć w obronie imienia Danusi ze Spychowa. Opuszczając Bogdaniec, otrzymuje od Jagienki giermka Hlawę, Czecha, jeńca wojennego.
W drodze poznaje Sanderusa, handlarza relikwiami. W Przasnyszu, w dworku myśliwskim księcia mazowieckiego Janusza, spotyka się znów z Danusią. W czasie dworskich łowów, broniąc kobiet przed natarciem tura, zostaje ranny. Podczas rekonwalescencji otrzymuje od księcia godność rycerza i za zgodą księżnej bierze ślub z Danusią. Po wyjeździe Danusi, pod Ciechanowem ratuje jej ojca, Juranda, od śmierci w czasie burzy śniegowej i dowiaduje się o porwaniu dziewczyny przez Krzyżaków. Niedługo potem, już po uwięzieniu Juranda przez zakon krzyżacki, podejmuje wyzwanie brata Rotgiera, zaprzeczającego udziałowi zakonników w porwaniu Danusi, staje do pojedynku na topory i odrąbuje przeciwnikowi prawe ramię. Z Malborka, uzyskawszy list żelazny od brata wielkiego mistrza zakonu, Ulryka von Jungingena, wyrusza na poszukiwanie Jurandówny w stronę Szczytna.
Od Sanderusa dowiaduje się o udziale w porwaniu Danusi rycerza Zygfryda de Löwe. Po pościgu dosięga i pokonuje porywaczy. Pod eskortą Hlawy odsyła Zygfryda do Spychowa. Przed opuszczeniem kryjówki zostaje otoczony przez oddział zbrojny i dostaje się do niewoli krzyżackiej. Na mocy układów, po pozostawieniu w rękach krzyżackich jako zakładnika Maćka z Bogdańca, wraz z Danusią, zdradzającą objawy szaleństwa, wyrusza do Spychowa. Owdowiawszy podczas podróży, nie może się otrząsnąć ze śmierci ukochanej. Wreszcie dochodzi do siebie, płaci Arnoldowi von Baden okup za stryja i towarzyszy królowi w spotkaniu z wielkim mistrzem krzyżackim podczas zjazdu w Raciążku.
Wraz z rycerzami królewskimi odwiedza Malbork. Podczas wojny Żmudzinów z Krzyżakami ścina pęk czubów krzyżackich, które następnie składa na grobie żony. Niedługo potem żeni się z Jagienką i obejmuje zarząd nad Bogdańcem i majątkiem po Zychu. Zostaje ojcem czterech synów. Uczestniczy w bitwie pod Grunwaldem, podczas walki bierze do niewoli komtura człuchowskiego, Henryka. W ekranizacji Krzyżaków w reżyserii Aleksandra Forda (1960) w roli Zbyszka z Bogdańca wystąpił Mieczysław Kalenik.