(1846-1916)
powieściopisarz, nowelista, laureat Nagrody Nobla (1905). Publicysta "Przeglądu Tygodniowego", współwłaściciel dwutygodnika "Niwa" (1874- 78), redaktor dziennika "Słowo" (1882-87), korespondent "Gazety Polskiej" w Ameryce (1876-78). Uroczysty jubileusz 25-lecia pracy połączony był z ofiarowaniem z tej okazji pisarzowi majątku Oblęgorek (1900). W pierwszym okresie twórczości pisał głównie nowele o aktualnej tematyce pozytywistycznej, m.in. Szkice węglem (1880) - wyrazisty obraz niedoli chłopa po uwłaszczeniu, Bartek zwycięzca (1882) - opowieść o chłopie zmuszonym do służby w armii zaborczej, Za chlebem (1880) - rzecz o niedoli chłopskiego emigranta, Janko Muzykant (1880) - o chłopcu marnującym talent wskutek braku możliwości nauki, o funkcjonowaniu zaborczej szkoły: Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela (1880). Nowele amer. to m.in. obraz patriotycznej nostalgii Latarnik (1882), Wspomnienie z Maripozy (1889) i protest przeciw zagładzie Indian Sachem (1889). Około 40 nowel autorstwa S. przyczyniło się niewątpliwie do rozkwitu tego gatunku lit. Sławę jednego z największych twórców prozy pol. i światowej zyskał cyklem hist. napisanym "ku pokrzepieniu serc", w którego skład wchodzą: Ogniem i mieczem (t. 1-3, 1884), Potop (t. 1-6, 1886), Pan Wołodyjowski (t. 1-3, 1887-88). Jest to barwny, wyidealizowany obraz wydarzeń dziejowych w Polsce XVII w., artystyczna lekcja patriotyzmu i wiary w wartość bohaterstwa przedstawiona na tle wojen kozackich, najazdu szwedzkiego i wojny z Turcją (1648-72). Dużą popularność zdobyły także kolejne powieści S., m.in. psychologiczna Bez dogmatu (1891), mieszczańsko-ziemiańska Rodzina Połanieckich (1895), głośna hist. powieść z czasów Nerona o stosunkach między Rzymem a rodzącym się chrystianizmem Quo vadis (1896) oraz Krzyżacy (1900) - hist. dzieło z epoki Jadwigi i Jagiełły o procesie budzenia się świadomości narodowej z finałową zwycięską bitwą pod Grunwaldem.
Ogromną poczytnością cieszy się także powieść dla młodzieży W pustyni i w puszczy (1911). Rozległe zainteresowania publicystyczne znalazły wyraz w cyklach felietonów Bez tytułu (1873) i Chwila obecna (1875) z"Gazety Polskiej" oraz Sprawy bieżące (1874-75) drukowane w"Niwie". Relacje z wędrówek opisane zostały w Listach z podróży do Ameryki (1876-78) oraz w Listach z Afryki (1891-92). S. pisał także recenzje i szkice krytyczne, m.in. O naturalizmie w powieści (1880), Opowieści krytycznej (1889) oraz studium Listy o Zoli (1893).
- Sienkiewicz Henryk, pseud. Litwos, (1846-1916)