– Federacja Rosyjska (Rosijskaja Fiedieracyja), państwo w Europie i Azji, graniczy z Norwegią, Finlandią, Estonią, Łotwą, Białorusią, Ukrainą, Gruzją, Azerbejdżanem, Kazachstanem, Mongolią, Chinami. Pow. 17 075,4 tys. km2, ludność 148 mln, w tym 87% Rosjan. Stolica – Moskwa. R. przejęła sukcesję po Związku Radzieckim, który rozpadł się ostatecznie 8 grudnia 1991, gdy przywódcy trzech republik – Białorusi, Rosji i Ukrainy zebrani w Puszczy Białowieskiej zawarli porozumienie o powstaniu Wspólnoty Niepodległych Państw. W 1990 Republika Rosyjska ogłosiła deklarację swej suwerenności państwowej, ale w odróżnieniu od innych republik związkowych nigdy nie ogłosiła deklaracji niepodległości i tym samym aktu wystąpienia z ZSRR. Podkreślało to jej szczególną pozycję, ZSRR w sensie prawnym nie upadł, lecz właśnie przekształcił się w R. Obecnie jest to republika federacyjna, na czele państwa stoi prezydent, organem ustawodawczym jest parlament (Duma), a wykonawczym rząd oraz mianowany przez prezydenta premier. Sytuacja wewnętrzna kraju jest wyznaczana przez problemy transformacji systemu politycznego i gospodarczego. R. weszła na drogę demokracji, jednak jej stabilność polityczna jest wciąż niepewna. Bardzo silną pozycję mają dwa skrajne ugrupowania, komunistyczne i nacjonalistyczne, sprzeciwiające się procesom rozpoczętym w 1990, postulujące odbudowę imperium rosyjskiego/radzieckiego. Społeczeństwo, choć udzielało poparcia w wyborach prezydentowi Borysowi Jelcynowi, utożsamianemu, mimo elementów dyktatorskich w polityce, z przemianami demokratyczno-kapitalistycznymi, może przychylać się z powodu dramatycznej sytuacji społeczno-gospodarczej do rządów silnej ręki. Tego typu prezydenturę w ramach demokracji zaproponował w 2000 następca Jelcyna, Władimir Putin. R. od początku znajdowała się w głębokim kryzysie gospodarczym, PKB w 1992 wynosił – 20%, inflacja 1500%, brakowało reform mogących trwale uzdrowić gospodarkę, co pokazało całkowite załamanie rynku finansowego we wrześniu 1998. Następne lata przyniosły pozytywne zmiany (wzrost PKB), głównie podyktowane sprzedażą ropy, jednakże stabilność rozwoju zależy od pomyślnego zrealizowania reform. Osobnym problemem są tendencje odśrodkowe, związane z dążeniami grup etnicznych i narodów imperium do autonomii lub suwerenności państwowej (np. konflikt czeczeński). Polityka zagraniczna Rosji podporządkowana jest interesom narodowym kraju oraz ochronie mniejszości rosyjskiej żyjącej poza jej granicami (25 mln). R. pragnie zachować swą mocarstwową pozycję, służy temu traktowanie bliskiej zagranicy jako obszaru żywotnych interesów, próba zachowania wpływu na politykę pozostałych krajów Europy Środkowo-Wschodniej (długotrwały protest przeciwko członkostwu tych państw w NATO, zakończony w 2001), dążenie do współdecydującego głosu w kwestiach globalnej polityki. Realizuje swe cele przez współdziałanie ze Stanami Zjednoczonymi i krajami Europy Zachodniej, szczególnie bliskie więzi powstały po ataku terrorystycznym z 11 września 2001 i jednoznacznym wsparciu USA. Jej aktywność wyraża się też na forum organizacji międzynarodowych. W ONZ zachowała miejsce ZSRR, jest członkiem Północnoatlantyckiej Rady Współpracy i ma specjalny status w relacjach z NATO (Rada Rosja–NATO), od 1997 taki specjalny status otrzymała także w G-7; mimo kontrowersji co do respektowania przez nią praw człowieka oraz demokracji została członkiem Rady Europy, działa też w Radzie Państw Morza Bałtyckiego, Współpracy Ekonomicznej Państw Morza Czarnego, próbuje rozwinąć Wspólnotę Niepodległych Państw. Specjalne więzi łączą ją z Unią Europejską, widzącą w R. przyszłościowy rynek. Zob. też stosunki UE–Rosja, Kaliningrad a Unia Europejska.
Rosja
Słownik Unii Europejskiej