najważniejszy gruczoł wewnątrzwydzielniczy kręgowców. Produkuje hormony regulujące czynność wydzielniczą innych gruczołów lub działające bezpośrednio na narządy efektorowe iprocesy metaboliczne. P.m. ma zasadniczo podobną budowę u wszystkich kręgowców, jednak wszczegółach różni się dość znacznie. (Ryc. 77) Leży wsiodełku tureckim kości klinowej. Zpodstawą mózgowia p.m. łączy się za pośrednictwem lejka ipozostaje wścisłym związku zpodwzgórzem, tworząc układ podwzgórzowo-przysadkowy. P.m. jako całość otoczona jest torebką łącznotkankową, pozostającą włączności zoponą twardą mózgu. Powstaje zdwóch zawiązków: jeden rozwija się zektodermy pierwotnej jamy gębowej, tzw. kieszonki Rathkego, dając część gruczołową lub nabłonkową, adrugi zneuroektodermy, międzymózgowia, tworząc część nerwową. Część gruczołowa obejmuje: płat przedni, u człowieka przylegający do płata pośredniego, u innych zwierząt między tymi częściami znajduje się szczelina, zw. jamą przysadki; płat pośredni, u niektórych gatunków zjamami itorbielami, będącymi pozostałością kieszonki Rathkego; część guzową, oniedokładnie poznanej funkcji. Część nerwowa stanowi przedłużenie lejka tworzącego połączenie zpodstawą mózgu. U ryb występuje ponadto cienkościenne uwypuklenie zw. workiem naczyniowym. Rola tego narządu nie jest dokładnie znana. Najprawdopodobniej informuje ociśnieniu płynu mózgowo-rdzeniowego, apośrednio ogłębokości, na jakiej znajduje się ryba. Płat przedni wydziela pięć zasadniczych rodzajów hormonów: hormony kortykotropowe, hormony tyreotropowe, hormony gonadotropowe, hormony somatotropowe ihormony prolaktynowe. Część pośrednia wydziela: hormony kortykotropowe, endorfiny oraz fragment hormonu kortykotropowego (zw. także kortykotropowym peptydem części pośredniej przysadki - CLIP). Zob. też: hormony zwierzęce.
przysadka mózgowa
Biologia