sacharydy

(cukrowce, cukry, węglowodany)

szeroko rozprzestrzenione wświecie roślinnym izwierzęcym aldehydowe lub ketonowe pochodne alkoholi wielohydroksylowych. S. dzielą się na: a) monosacharydy (cukry proste) - węglowodany nie ulegające hydrolizie do form prostszych; b) disacharydy (dwucukry) - węglowodany rozpadające się podczas hydrolizy na dwie cząsteczki takich samych lub różnych monosacharydów, np. laktoza, maltoza isacharoza; c) oligosacharydy (oligocukry) - węglowodany rozpadające się podczas hydrolizy na 3-6 jednostek monosacharydowych, np. maltotrioza; d) polisacharydy (policukry, wielocukry) - węglowodany rozpadające się podczas hydrolizy na ponad 6 cząsteczek monosacharydów, np. skrobia idekstryna. Na podstawie liczby atomów węgla wcząsteczce monosacharydy dzielą się na: triozy - C₃H₆O₃ (np. aldehyd glicerynowy idihydroksyaceton), tetrozy - C₄H₈O₄ (np. erytroza ierytruloza), pentozy - C₅H₁₀O₅ (np. ryboza irybuloza) oraz heksozy - C₆H₁₂O₆ (np. glukoza ifruktoza). Ponadto s. występują wformie różnych rodzajów izomerów. Związki otakim samym wzorze strukturalnym, ale różnej konfiguracji przestrzennej nazywamy stereoizomerami. Warunkiem powstania izomerów przestrzennych jest obecność wcząsteczce związku asymetrycznych atomów węgla (atomy węgla połączone zczterema różnymi atomami lub grupami). Liczba izomerów danego związku zależna jest od liczby asymetrycznych atomów węgla (n) iwynosi 2ⁿ (glukoza z4 asymetrycznymi atomami węgla ma 16 izomerów). Wyróżnia się izomery konfiguracyjne D iL (mające się do siebie jak odbicia lustrzane), izomery konstytucyjne określane jako aldozy iketozy (s. otakim samym wzorze sumarycznym, lecz innym strukturalnym, np. glukoza zawiera grupę aldehydową - aldoza; fruktoza ma natomiast grupę ketonową - ketoza), piranozowe lub furanozowe formy pierścieniowe (trwałe struktury pierścieniowe monosacharydów podobne są do pierścienia piranu lub furanu), ai b anomery (formy zależne od położenia grup -H i-OH przy pierwszym atomie węgla wformie pierścieniowej monosacharydu), epimery (izomery różniące się położeniem grup -H i-OH przy dalszych atomach węgla). Obecność asymetrycznych atomów węgla nadaje cząsteczceaktywność optyczną (gdy strumień światła spolaryzowanego przechodzi przez roztwór aktywny optycznie, płaszczyzna polaryzacji przechodzącego światła ulega skręceniu wprawo (+) - izomer prawoskrętny, lub wlewo (-) - izomer lewoskrętny). S. worganizmach żywych odgrywają rolę zarówno metaboliczną (np. glukoza), strukturalną (np. celuloza), jak izapasową (np. skrobia uroślin iglikogen uzwierząt). Dla wszystkich organizmów s. są podstawowym źródłem energii (katabolizmowi ulegają na drodze tlenowej wcyklu Krebsa, lub beztlenowej, wprocesie fermentacji). Wprocesie fotosyntezy rośliny syntetyzują glukozę zwody idwutlenku węgla. Także zwierzęta zdolne są do syntezy niektórych węglowodanów, wykorzystując do tego tłuszcze ibiałka. Jednak większość s. zwierzęcych jest pochodzenia roślinnego. Glukoza jest najważniejszym węglowodanem wświecie zwierząt, ponieważ większość s. zawarta wpokarmach wchłania się do krwiobiegu wpostaci glukozy lub jest wnią przekształcana wwątrobie. Worganizmie zglukozy mogą powstać wszystkie inne cukry.

• SACHARYDY, .
• wielocukry, sacharydy.
• oligocukry, sacharydy.sacharydy.