zespół narządów służących do pobierania, rozdrabniania, transportu, trawienia iwchłaniania pokarmów. U pierwotniaków (Protozoa) rolę układu pokarmowego pełnią wodniczki trawienne, wsposób uporządkowany krążące po komórce. Uorzęsków występują organelle służące do pobierania pokarmu: perystom (peristom) oraz cytostom, atakże miejsca wydalania nie strawionych cząstek (cytopyge). Ugąbek rolę układu pokarmowego pełni spongocel, którego funkcją jest tylko rozprowadzanie pokarmu, trawienie jest typowo wewnątrzkomórkowe. Dopiero parzydełkowce trawią wyłącznie zewnątrzkomórkowo iposiadają układ pokarmowy wścisłym znaczeniu tego terminu. Ujamochłonów za otworem gębowym otwiera się niedrożna, obszerna jama chłonąco-trawiąca (u stułbiopławów ma kształt prostego worka, ukrążkopławów podzielona jest na cztery komory, aukoralowców zróżnicowana na ektodermalny przełyk ipodzieloną wieloma przegrodami część trawiącą). Upłazińców, podobnie jak uparzydełkowców, układ pokarmowy nie jest drożny, tzn. że otwór gębowy pełni także funkcje odbytu. Tasiemce nie mają układu pokarmowego, apokarm przenika na zasadzie endoosmozy. Uwirków iprzywr układ pokarmowy zróżnicowany jest na część doprowadzającą - przełyk igardziel - oraz rozgałęzione jelito, wktórym następuje trawienie iwchłanianie pokarmu. Także tutaj brak odbytu. Począwszy od obleńców, układ pokarmowy jest drożny. Wyróżnić wnim można otwór gębowy, gardziel, przełyk (jelito przednie), żołądek (jelito środkowe itylne) oraz odbyt. Właściwą część trawiącą stanowi jelito środkowe. Upierścienic wgardzieli występują gruczoły ślinowe, ponadto uzbrojona jest ona wchitynowe zęby imoże być wysuwana na zewnątrz. Za przełykiem leży wole oraz jeden lub kilka żołądków mięsistych. Gatunki odżywiające się okresowo (np. pijawki) mają boczne uchyłki jelita środkowego, magazynujące pokarm. Skąposzczety iwieloszczety po stronie grzbietowej wjelicie środkowym mają tzw. tyflosolis (podłużny fałd, zwiększający powierzchnię trawiącą). Umięczaków otwór gębowy prowadzi do gardzieli zjęzykiem pokrytym chitynową tarką (radulą). Do gardzieli uchodzą gruczoły ślinowe, ado jelita środkowego ogromny gruczoł wątrobowy. Dla skorupiaków ipajęczaków charakterystyczne są duże gruczoły trzustkowo-wątrobowe uchodzące do jelita środkowego. Produkują one wiele enzymów trawiennych. Skorupiaki wyższe (Malacostraca) mają tzw. żołądek żujący - narząd ten wysłany jest chitynowymi listwami izębami. Pajęczaki pobierają wyłącznie pokarm płynny iwzwiązku ztym mają tzw. żołądek ssący. Uwielu grup pajęczaków do tylnej części jelita środkowego uchodzą cewki Malpighiego. Układ pokarmowy owadów ma budowę typową dla stawonogów - składa się zentodermalnego jelita środkowego iwysłanych kutykulą entodermalnych: jelita przedniego itylnego. Wymienione trzy zasadnicze odcinki układu pokarmowego wposzczególnych grupach owadów ulegają morfologicznemu ifunkcjonalnemu zróżnicowaniu. Uowadów brak wątroby (gruczołu wątrobowego). Na granicy jelita środkowego itylnego uchodzą cewki Malpighiego. Budowa icałkowita długość tego układu jest bardzo różna wposzczególnych grupach bezkręgowców. Zasadniczo długość zależy od typu przyjmowanego pokarmu. Gdy pokarm zawiera mało substancji odżywczych lub jest trudny do strawienia, układ ten jest odpowiednio dłuższy. Koprofagi (organizmy żywiące się odchodami zwierząt), takie jak poświętnik czczony czy żuk gnojowy, mają układ pokarmowy do 15 razy dłuższy od długości ciała.
- pratchawce, pazurnice, ( Onychophora )
- wrzęchy, ( Pentastomida )
- SZKARŁUPNIE, ( Echinodermata )