związek zawodowy
i ruch społeczno-polityczny działający na rzecz pełnej demokratyzacji życia społ., polit. i gosp. w Polsce. Jego oficjalna nazwa: Niezależny Samorządowy Związek Zawodowy "Solidarność" (NSZZ "S"). Utworzony w 1980 w Gdańsku na I Zjeździe Delegatów Niezależnych Samodzielnych Związków Zawodowych na mocy porozumienia między komisją rządową a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym (zarejestrowany 10 XI 1980). Związek przyjął strukturę terytorialno-zakładową, tzn. że wszystkie organizacje zakładowe przedsiębiorstw i instytucji tworzyły organizację regionalną, było ich 38. Najwyższe władze NSZZ "S" to: zjazd delegatów i Krajowa Komisja Porozumiewawcza (od IX 1981 Komisja Krajowa), przewodniczący L. Wałęsa; inni wybitni działacze: Z. Bujak, W. Frasyniuk, B. Geremek, A. Michnik, K. Modzelewski, J. Onyszkiewicz, T. Mazowiecki, A. Gwiazda, B. Lis. W tym czasie "S." liczyła ok. 9-10 mln członków. Sformułowany na I Zjeździe Delegatów NSZZ "S" (IX-XI 1981) program zawierał postulaty, których realizacja faktycznie oznaczać miała wprowadzenie podst. zmian ustrojowych w Polsce. W 37 tezach przedstawiono stanowisko związku
w sprawach polit., społ. i gospod., żądano m.in.: obrony praw pracowników, wprowadzenia demokr. form wyłaniania władz państw., likwidacji nomenklatury, decentralizacji zarządzania gospodarką, zagwarantowania niezawisłości sądów, tworzenia samodzielnego samorządu terytorialnego i zawodowego, uwolnienia od nadzoru PZPR środków masowego przekazu, oświaty, nauki i kult., zniesienia cenzury. "S." dążyła do realizacji tych postulatów, stosując różne formy nacisku na władze państw. (np. organizowała strajki, demonstracje, propagandę). Po ogłoszeniu stanu wojennego w Polsce działalność związku została zawieszona, a większość jej przywódców internowano. Działacze pozostali na wolności powołali (22 V 1982) tajną Tymczasową Komisję Koordynacyjną, następnie w 1987 jawną Krajową Komisję Wykonawczą jako przeciwwagę dla Rady Konsultacyjnej powołanej przy przewodniczącym Rady Państwa. KKW domagała się m.in. legalizacji "S.", wprowadzenia pluralizmu związkowego i stowarzyszeń społ. Przyjęła program stopniowego, długotrwałego budowania alternatywnego społ., niezależnego od PZPR (tzw. długi marsz). Po strajkach IV i VIII 1988 "S." utworzyła swoją nieformalną reprezentację polit. w postaci Komitetu Obywatelskiego przy przewodniczącym NSZZ "S" L. Wałęsie, która uczestniczyła w negocjacjach i zawarciu porozumień Okrągłego Stołu. W IV 1989 NSZZ "S." ponownie zalegalizowano, przewodniczącym został L. Wałęsa (od 1991 M. Krzaklewski), jednak związek nie odzyskał już poprzednich wpływów (1990 - 2 mln członków). Większość jego działaczy podjęła działalność polit., a sam związek przekształcił się w tradycyjny związek zawodowy występujący w obronie interesów pracowników najemnych.
- solidarność, (= współdziałanie),...
- SOLIDARNOŚĆ, Partia Robotnicza Solidarność...
- SOLIDARNOŚĆ, forma zobowiązania,...