ruch społ.-polit. powstały w niektórych krajach eur.
w 2 poł. XIX w., skupiony wokół wartości inspirowanych społeczną doktryną Kościoła kat. oraz zasadami etyki chrześcijaństwa. Jako partia polit., potocznie zwana chadecką, jest niezależna od hierarchii kościelnej, samodzielnie reprezentuje swój świecki charakter oraz eksponuje zasadę oddzielenia polityki od religii. Status partii polit. jako pier-
wsze uzyskało ugrupowanie Centrum wNiemczech. Działało w parlamencie pruskim od 1852 jako Frakcja Katolicka. Istniejące obecnie partie chadeckie swoją reprezentację w parlamencie zdobyły już w latach 20., a gabinety zaczęły tworzyć w latach 30. Największe wpływy osiągnęły jednak po 1945 r., np.
w Austrii (Austriacka Partia Ludowa), Francji (Republikański Ruch Ludowy), Niemczech (Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna - CDU i Unia Chrześcijańsko-Społeczna - CSU), Włoszech (Włoska Partia Demokracji Chrześcijańskiej). W latach 40. partie chadeckie ukształtowały się także w krajach Ameryki Łac., m.in. wChile, Peru, Kolumbii, Argentynie. Łącznie na obu kontynentach istnieje ok. 60 tego typu partii i ugrupowań. Podstawę ich programu stanowią encykliki papieskie m.in. Jana XXIII - Pacem in terris (1963), Pawła VI - Populorum progressio (1967), Jana Pawła II Laborem exercens (1981). Ch.d. uznaje własność prywatną za prawo naturalne. Akceptując wolną gosp. rynkową, opowiada się jednocześnie za ograniczonym interwencjonizmem państw. Ideałem ch.d. jest społ. wspólnotowe, którego podstawowymi wartościami są: wolność, pluralizm, solidarność, sprawiedliwość. Pożądaną formą ustroju polit. jest demokracja oparta na rozwoju samorządu lokalnego, decentralizacji władzy, udziale robotników w zyskach przedsiębiorstw. Wpolityce międzynar. opowiada się za ideą integracji eur. Do grona najwybitniejszych przywódców chadecji należeli m.in. K. Adenauer i R. Schuman - inicjator utworzenia Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. WPolsce partiami odwołującymi się do idei reprezentowanych przez ch.d. są m.in. Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe iPorozumienie Centrum.
- chrześcijańska demokracja, nurt polit. w Europie...
- CHRZEŚCIJAŃSKA DEMOKRACJA, chadecja
- Chrześcijańska Demokracja Trzeciej Rzeczpospolitej, centroprawicowa partia...