(łac. foederatio - sprzymierzenie)
dawniej przymierze, obecnie związek organizacji społ., stowarzyszeń lub forma państwa związkowego, w której państwa wchodzące w jego skład przekazują część swych suwerennych praw. Władza jest rozdzielona między parlament i rząd federalny (centralny) oraz parlamenty i rządy krajów członkowskich. Do zastrzeżonych dla władz federalnych obszarów polityki należy polityka zagr., obronna, monetarna. Państwa członkowskie dysponują autonomią polit. Na straży uprawnień tychże państw stoją wyższe izby parlamentów, gdzie państwa członkowskie mają równe reprezentacje, sądy konstytucyjne rozstrzygające spory, specjalne procedury decyzyjne zapobiegające dominacji władz centralnych lub jednego kraju nad pozostałymi. Federacjami są takie państwa, jak: USA, Kanada, Australia, Indie, Niemcy, Austria, Szwajcaria, Belgia. F. jest formą państwa, która może zapobiegać potencjalnym konfliktom etnicznym w państwach wielonarodowych (Szwajcaria, Belgia) czy równoważyć interesy krajów poczuwających się do częściowej odrębności państw. ze względu na tradycje hist., jednak również dysponujących wysokim stopniem poczucia jedności ze sobą (Niemcy, USA). Warunkiem jest dobrowolność stowarzyszenia i przekonanie o korzyściach, przykładami niepowodzenia przy odgórnej realizacji f. jest rozpad ZSRR, Jugosławii, Czechosłowacji. Idea f. jest też jedną z koncepcji wysuwanych w ramach procesu integracji europejskiej, jako możliwy w przyszłości model polit. zjednoczonej Europy. Zob.: federalizm, Europa Regionów, Europa Ojczyzna.