w Polsce od 1791 obowiązywało wiele aktów prawnych, mających charakter konstytucji, część z nich była nadana w okresie rozbiorów (np. konstytucja Księstwa Warszawskiego przez Napoleona I w 1807 czy konstytucja Królestwa przez cara Aleksandra I w 1815) albo wydawano tzw. małe konstytucje (np. w 1919, 1947, 1992), które z założenia miały obowiązywać krótko. 1. Konstytucja 3 maja, uchwalona przez Sejm Czteroletni w 1791 pod nazwą "Ustawy rządowej" - pierwsza w Europie (druga po konstytucji Stanów Zjedn. z 1787) ustawa zasadnicza. Władza państwowa, zgodnie z oświeceniowym modelem, została podzielona na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Kompetencje prawodawcze miał Sejm, którego kadencja wynosiła 2 lata. Składał się z dwu izb: poselskiej (204 posłów wybieranych przez sejmiki i 24 przedstawicieli miast) i senatorskiej (132 wojewodów, kasztelanów, biskupów i ministrów). Uchwały były podejmowane większością głosów. Władzę wykonawczą sprawował król stojący na czele 6-osobowej Straży Praw (rada ministrów). Nie ponosił on odpowiedzialności za swoje działania i decyzje. Straż Praw, powoływana przez króla, posiadała uprawnienia w zakresie adm. i wykonywania prawa. Władzę sądowniczą sprawowały kolegialne sądy ziemskie. Ponadto konstytucja uznawała rel. rzymskokatol. za panującą (przy gwarantowaniu swobody wyznań), potwierdzała przywileje szlacheckie oraz nadawała mieszczanom nowe prawa (m.in. ubiegania się o niektóre urzędy publiczne, nabywania ziemi). Wprowadzone reformy ustrojowe (m.in. dziedziczność tronu, zniesienie liberum veto) nie zdołały jednak zapobiec utracie przez Polskę niepodległości w 1795; 2) Konstytucja marcowa, uchwalona przez Sejm Ustawodawczy 17 III 1921. Przewidywała republikańską formę ustroju państwa, zasadę suwerenności narodu ( suwerenność) oraz zasadę podziału władz. Wprowadzała system parlamentarno-gabinetowy, powierzając władzę ustawodawczą Sejmowi (444 posłów) i Senatowi (111 senatorów). Organy te wybierane były na 5-letnią kadencję. Władzę wykonawczą stanowili prezydent, wybierany przez Zgromadzenie Narodowe oraz rząd z premierem na czele. Prez. reprezentował państwo na zewn., posiadał prawo łaski, formalnie też stał na czele władzy wykonawczej. Za swoją działalność nie odpowiadał przed parlamentem, ponosił jednak wraz z rządem odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu. K.m. wprowadzała w państwie szeroki samorząd oraz gwarantowała wiele praw i wolności obywat. (m.in. równość wobec prawa, wolność słowa, prasy, wyznania, zrzeszania się oraz zgromadzeń). W wyniku przewrotu majowego, na mocy tzw. noweli sierpniowej, rozszerzono uprawnienia władzy wykonawczej, upoważniające prez. do rozwiązywania Sejmu i Senatu przed upływem kadencji oraz wydawania rozporządzeń
z mocą ustawy. 3) Konstytucja kwietniowa, uchwalona 23 IV 1935, wprowadziła organizację aparatu państw. na zasadzie jednolitości władzy, ustanawiając rządy autorytarne ( autorytaryzm), oparte na koncentracji władzy w rękach prez., "odpowiedzialnego przed Bogiem i historią" przy równoczesnym osłabieniu pozycji Sejmu
i Senatu. Tym samym znosiła zasadę suwerenności narodu oraz podziału władz.
- mała konstytucja, akt prawny, który do...
- konstytucja, pierwszy artykuł konstytucji,...
- KONSTYTUCJA MARCOWA, Konstytucja Rzeczypospolitej...