(1870-1924)
ideolog, działacz ros. i międzynar. rewolucyjnego ruchu robotniczego, twórca marksizmu-leninizmu, pierwszy przywódca ZSRR. Doprowadził na II Zjeździe Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji do rozłamu partii (1903) na kierowanych przez siebie bolszewików oraz opozycyjnych mieńszewików. W 1917 przejął kierownictwo powstania w Piotrogrodzie, które zapoczątkowało rewolucję październikową. Inicjator powołania ZSRR. W pozostawionym testamencie polit. (List do Zjazdów) zalecał odsunięcie J. Stalina od władzy. L. nie kwestionując teorii rewolucji K. Marksa, uważał, że to właśnie w Rosji, w najbardziej zacofanym kraju kapitalistycznym są warunki do sukcesu proletariackiej rewolucji. Twierdził, że zwycięstwo może być dziełem robotników połączonych sojuszem z chłopstwem, którymi przewodzić będzie silnie scentralizowana i zdyscyplinowana partia ( centralizm demokratyczny). Wg L. środkiem do zdobycia i utrwalenia władzy jest dyktatura proletariatu. Koncepcje L. stały się podstawą komunistycznego totalitaryzmu.