jednoosobowy, konstytucyjny organ powołany do ochrony praw i wolności zagwarantowanych w konstytucji i innych aktach normatywnych. Jego działalność reguluje ustawa z 1987 (znowelizowana
w 1991) o Rzeczniku Praw Obywatelskich. RzPO jest organem samoistnym, tzn. ma ustawowo określone kompetencje, działa samodzielnie i we własnym imieniu. RzPO powoływany jest na
5 lat przez Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu, albo grupy 35 posłów. RzPO może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swe walory moralne i wrażliwość społ. Przysługują mu szerokie przywileje prawne w zakresie immunitetu i nietykalności osobistej. Nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, aresztowany lub zatrzymany bez zgody Sejmu. Nie obejmują go też zasady odpowiedzialności konstytucyjnej. Kompetencje i środki działania RzPO zostały określone b. szeroko i elastycznie. Po zapoznaniu się ze skierowanym wnioskiem, RzPO może podjąć zgłoszoną sprawę lub nie, ale w tym drugim przypadku musi
o tym powiadomić wnioskodawcę i osobę, której sprawa dotyczy. Może on również poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących środków działania lub przekazać sprawę innemu właściwemu organowi. W wypadku stwierdzenia naruszenia praw i wolności obywatelskich, RzPO ma m.in. prawo: zbadać każdą sprawę na miejscu, żądać złożenia wyjaśnień lub przedstawienia aktu każdej sprawy (prowadzonej np. przez organy adm. państwowej, organy organizacji spółdzielczych, społ., zawod. itp.), zlecać przeprowadzenie ekspertyz i opinii, zaskarżyć decyzje sądu adm. ( sądownictwo adm.). Może on również wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności aktu prawnego z konstytucją lub z ustawami lub też do Sądu Najwyższego
o podjęcie uchwały dot. interpretacji przepisów prawnych budzących wątpliwości. Istotną funkcją RzPO jest wpływanie na poprawę przestrzegania prawa przez organy państwa. W tym celu przedstawia on Sejmowi i Senatowi coroczne sprawozdania ze swej działalności wraz
z uwagami i wnioskami dot. stanu przestrzegania praw i wolności obywateli. Wnioski kierowane do RzPO są wolne od opłat, nie wymagają zachowania szczególnej formy, lecz powinne zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której praw i wolności sprawa dot.,
a także określać przedmiot sprawy.
- RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH, .
- Rzecznik Praw Obywatelskich Unii Europejskiej, ombudsman, zgodniez...
- Rzecznik Praw Obywatelskich Unii Europejskiej, – Ombudsman, zgodnie...