forma organizacji społ. lokalnych powołana do kierowania i zarządzania sprawami publicznymi w interesie mieszkańców. S.t. jest instytucją działającą we wszystkich systemach demokr. Stanowi także przedmiot ochrony ze strony prawa międzynar. Podpisana 27 VI 1985 w Strasburgu Europejska Karta Samorządu Terytorialnego gwarantuje m.in.: konieczność usankcjonowania zasad działania s.t.
w ustawach i o ile to możliwe,
w konstytucji; prawo mieszkańców do wyłaniania organów przedstawicielskich w drodze demokr. wyborów; pełną swobodę działania społ. lokalnej w każdej dziedzinie, która wchodzi w zakres jej kompetencji; ograniczenie kontroli adm. wyłącznie do zakresu przewidzianego prawem. W Polsce s.t. reaktywowany został w 1990 z gminą (wiejską lub miejską) jako podstawową jednostką organizacyjną i sejmikiem samorządowym, który jest reprezentantem gmin na szczeblu wojewódzkim. W związku z reformą podziału adm. kraju (od 1 I 1999) nastąpiły także zmiany dot. s.t. W celu zapewnienia mieszkańcom większego wpływu na podejmowanie decyzji lokalnych oraz ograniczenia roli władzy centralnej powołane zostały (na mocy ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy o samorządzie wojewódzkim) samorządowe powiaty i województwa (liczbę woj. zmniejszono z 49 do 16), ich kadencja trwa 4 lata. Podstawową jednostką podziału terytorialnego jest powiat,
w którego skład wchodzą gminy lub obszar miasta na prawach powiatu. Organem stanowiącym i kontrolnym powiatu jest rada powiatu. Do jej wyłącznej właściwości m.in. należy: 1) ustanawianie aktów prawa miejscowego; 2) uchwalanie budżetu powiatu i rozpatrywanie sprawozdań z jego wykonania; 3) podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków; 4) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych powiatu (m.in. dot. emitowania obligacji, zaciągania pożyczek i kredytów). Ponadto rada powołuje i odwołuje zarząd powiatu (organ wykonawczy) oraz starostę, który organizuje pracę zarządu i starostwa powiatowego (urząd powiatu), kieruje jego bieżącymi sprawami oraz reprezentuje powiat na zewn. Instytucją s.t. w woj. jest samorząd. Prowadzi on politykę rozwoju woj., na którą składa się m.in.: tworzenie warunków rozwoju gosp., w tym kreowanie rynku pracy; pozyskiwanie i łączenie środków finansowych (publicznych i prywatnych) w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej; wspieranie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli; ochrona środowiska; wspieranie rozwoju kult. i turystyki. Organem stanowiącym i kontrolnym województwa jest sejmik województwa. Do jego wyłącznej właściwości należy m.in.: 1. stanowienie aktów prawa miejscowego; 2. uchwalanie strategii rozwoju woj.; 3. uchwalanie budżetu i rozpatrywanie sprawozdań z jego wykonania; 4. uchwalanie współpracy zagr. woj.; 5. podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych (m.in. nabywania i sprzedawania nieruchomości, emitowania obligacji, zaciągania pożyczek i kredytów, tworzenia spółek prawa handlowego i przystępowania do nich). Ponadto sejmik wybiera i odwołuje zarząd woj. (organ wykonawczy), marszałka woj. (organizuje pracę zarządu, kieruje bieżącymi sprawami woj. i reprezentuje go na zewn.) oraz przewodniczącego i zastępców sejmiku. Nadzór nad działalnością samorządu woj. sprawuje Prezes Rady Ministrów oraz wojewoda.
- SAMORZĄD TERYTORIALNY, obejmuje wszystkie osoby...
- POLSKA. USTRÓJ POLITYCZNY. SAMORZĄD TERYTORIALNY, forma organizacji życia...
- samorząd, prawem uregulowany zakres...