stan jednostki, który wyraża jej stosunek do samej siebie i do otaczającego świata. Termin ś. pojawił się w czasach nowoż. w koncepcjach filozof. Kartezjusza (1596-1650), który utożsamiał ś. z myśleniem i J. Locke'a określającego ś. jako "postrzeganie tego, co się dzieje we własnym umyśle". W XIX w. pojęciem ś. oznaczano nie tylko bezpośrednią wiedzę o zjawiskach we własnym umyśle (wrażenia, emocje, obrazy), ale również i same te zjawiska. Obecnie używa się wyrażenia pole świadomości, które oznacza ogół zjawisk danych w określonym momencie jakiejś ś. indywidualnej. Mówi się, np. o ś. narodowej jako poczuciu przynależności jednostki do narodu; ś. hist. oznaczającej zespół wyobrażeń odnoszących się do przeszłości, z którą się jednostka utożsamia (np. tradycją, wydarzeniami i postaciami hist.); ś. polit. dot. poglądów, wiedzy, wartości i ocen nt. faktów, zjawisk i procesów życia polit. pozwalających orientować się osobie (grupie) w rzeczywistości polit.
- ŚWIADOMOŚĆ, w szerszym znaczeniu...
- ŚWIADOMOŚĆ KLASOWA, poczucie bliskości interesu...
- ŚWIADOMOŚĆ NARODOWA, poczucie przynależności...