(1879-1940)
ros. rewolucjonista, ideolog, działacz międzynar. ru-chu komunist. ( trockizm); w latach
1902-05 na emigracji; jeden z przywódców rewolucji 1905-07; po klęsce ponownie aresztowany, z więzienia ucieka do Europy Zach., gdzie tworzy własną koncepcję rewolucji socjalist. W 1917 powraca do Rosji i wstępuje do partii bolszewickiej, wchodząc w skład ścisłego kierownictwa (m.in. pełni funkcję komisarza spraw zagr. następnie spraw wojsk.). W 1919 zostaje czł. Kom. Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej; bliski współpracownik W. Lenina a zarazem jego oponent. Po śmierci Lenina stworzył z własnych zwolenników poważną siłę w łonie partii, występował m.in. przeciwko dyktaturze J. Stalina. Od 1924 odsuwany kolejno od wszystkich stanowisk, a w 1929 wydalony z ZSRR. Przebywał kolejno w Turcji, Francji, Norwegii i w Meksyku; głosił m.in. konieczność obalenia, w drodze rewolucji, dyktatury Stalina. Zamordowany w 1940 w Meksyku przez sowieckiego agenta.