państwo
LUDNOŚĆ składa się w 60% z ludów Bantu (gł. Kikuju, Luhja, Kamba), nadto ludy nilotyckie, kuszyckie, ok. 300 tys. uchodźców (gł. z Somalii i Sudanu), 80 tys. Hindusów; w miastach 24% mieszk.; gęstość zaludn. 56 osób/km2; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 57 lat, kobiety - 61 lat; wyznania: 73% chrześcijanie (26,5% protestanci, 26,4% katolicy, 20,1% inni), 18,9% animiści, 6% muzułmanie.
USTRÓJ: republika prezydencka na podstawie konstytucji z 1963 (wielokrotnie nowelizowanej), czł. bryt. Wspólnoty Narodów; głową państwa i szefem rządu prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat; parlament jednoizbowy (Zgromadzenie Narodowe) - 222 deputowanych, w tym 210 wybieranych w wyborach powszechnych, 12 mianowanych przez prezydenta); nadto 2 czł. bez prawa głosu (spiker i prokurator gen.); kadencja 5-letnia; rząd powołuje prezydent spośród czł. parlamentu; kraj dzieli się na 7 prowincji (z własnym samorządem lokalnym i organami władzy ustawodawczej) i dystrykt stołeczny.
WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. zróżnicowane; wzdłuż wybrzeży pas nizin szer. do 200 km, w pozostałej części kraju rozległy płaskowyż poprzecinany zapadliskami tektonicznymi, z masywami wulkanicznymi; najw. szczyty: Kenia - 5199 m i Elgon - 4321 m; na zach. kotlina Jez. Wiktorii; na płn. słone Jez. Rudolfa; klimat na większości obszaru równikowy, suchy, z jedną porą deszczową, tylko w rejonie Jez. Wiktorii i w górach - wilgotny, dwie pory deszczowe; roczna suma opadu od 250 do 1000 mm; sieć rzeczna słaba, gł. rz. Tana, Galana; roślinność przeważnie sawannowa, półpustynna, lasy zajmują 6,2% powierzchni.
GOSPODARKA. Kraj rozwijający się; poważnym problemem korupcja (była ona powodem zamrożenia pomocy przez MFW w latach 1997-2000 i 2006 opóźnienia przyznania pożyczek przez Bank Światowy i MFW); 2007 wzrost gospodarczy wyniósł 6%; 60% PKB pochodzi z usług (najważniejszym sektorem turystyka przynosząca rocznie 1 mld dol.), 75% ludności zatrudnionych w rolnictwie narażonym na okresowe susze i powodzie; uprawa kawy, herbaty, agawy sizalskiej, trzciny cukrowej, kukurydzy, prosa, sorga, pszenicy, manioku, orzeszków ziemnych, bananów, ananasów, tytoniu, bawełny; hodowla bydła, owiec, kóz, wielbłądów (częściowo koczownicza); słabo przebadane złoża surowców naturalnych; wydobycie soli kam., złota, rud miedzi, azbestu, diatomitu, dystenu, grafitu, magnezytów; przem. metalowy, chem., spoż., drzewny, papierniczy, fabryka jedwabiu sztucznego, rafineria ropy naft.; sieć kolejowa słabo rozwinięta, drogowa nieco lepsza, gł. port morski: Mombasa; międzynar. port lotniczy w Nairobi; znaczące wpływy z turystyki, uprawianej gł. dla bogatej fauny i licznych parków narodowych oraz rezerwatów przyrody (Masai Mara, Tsavo, Marsabit, Sibiloi, Kenia, Meru).
HISTORIA. Terytorium zamieszkane już w starożytności, skolonizowane między VII a X w. przez Arabów, którzy założyli kilka sułtanatów, podporządkowanych od XVI w. Portugalii; wywożono stąd niewolników murzyńskich do Indii i krajów arabskich; 1837 podbita przez Zanzibar; 1886 włączona do posiadłości brytyjskich, przy silnym, długotrwałym, zbrojnym oporze ludów Kikuju; od 1920 kolonia brytyjska; 1952-56 zbrojne powstanie niepodległościowe ludów Mau-Mau, krwawo stłumione; 1960 powstanie organizacji KANU i KADW (Afrykańskiej Unii Demokratycznej K.); 1963 - uzyskanie niepodległości, początkowo monarchia, czł. bryt. Wspólnoty Narodów, od 1964 republika; 1964-78 rządy J. Kenyatty (przew. KANU), droga rozwoju socjalistycznego z zachowaniem bliskich stosunków z państwami Zachodu; 1969 delegalizacja opozycji, a równocześnie w polityce ekon. opcja na gospodarkę rynkową; 1978 (po śmierci Kenyatty) przejęcie władzy przez dotychczasowego wiceprezydenta Daniela Arapa Moi; 1982 zaostrzenie systemu monopartyjnego przez KANU, łamanie praw człowieka, liczne konflikty plemienne, korupcja w administracji rządowej, w konsekwencji blokada kredytowa Banku Światowego; 1991 przywrócenie systemu wielopartyjnego, 1993 pierwsze wolne wybory (uznane za nieuczciwe), wygrane przez D.A. Moi (37,2% głosów), niemniej jednak powrót opozycji do parlamentu; 1997 dalszy wzrost napięć etnicznych, ponowne zwycięstwo KANU w wyborach i reelekcja D.A. Moi; w wyborach prezydenckich i parlamentarnych 2002 zwycięstwo opozycji, zjednoczonej w Tęczową Koalicję Narodową; prezydentem jej lider Mwai Kibaki (wiceprezydent 1978-88, kandydat na prezydenta 1992 i 1997); 2005 wybuch gwałtownych walk w płn. części kraju między plemionami Borana i Gabra o wodę i pastwiska (zamordowanie m.in. biskupa Luigi Locati); XII 2007 wybory prezydenckie wygrywa, wbrew wcześniejszym sondażom, dotychczasowy prezydent M. Kibaki z plemienia Kikujusów; opozycja nie uznaje ich wyniku, w kraju dochodzi do krwawych zamieszek, które szybko zmieniają charakter z politycznego w etniczny; ofiarami przemocy ze strony plemion Leo i Kalendżinów padali Kikujusi (22% społeczeństwa, stanowią polityczne elity), którzy następnie przeprowadzili odwet; do połowy I 2008 śmierć poniosło 700 osób, ćwierć miliona opuściło swe domy; w wyniku ugody między zwaśnionymi stronami 2008 premierem kraju został Rail Odinga, kontrkandydat Kibaki w wyborach prezydenckich; państwo czł. ONZ, od 1968 czł. stowarzyszony EWG (potem UE).
MAATHAI, NAIROBI, TURKANA, NAIVASHA, ŚWIATOWY PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA, SAFARI RAJD, LUO, UNIAMWEZI, NANDI, KIBAKI