dawniej Niasa
LUDNOŚĆ z grup etnicznych Bantu, m.in. Maravi 58,3%, Lomwe 18,4%, Yao 13,2%, Ngoni 8,7%; gęstość zaludnienia 98 osób/km2; w miastach zamieszkuje 12% ludności; b. wysoki przyrost naturalny (od uzyskania niepodległości ludność M. wzrosła z 2 do 12 mln); przeciętna dł. życia: mężczyźni - 44 lata, kobiety - 45 lat; wyznania: 64,5 % chrześcijanie (33,7% protestanci, 27,6 katolicy), 19% animiści, 16,2% muzułmanie.
USTRÓJ. Republika prezydencka od 1966; czł. bryt. Wspólnoty Narodów; głową państwa i szefem rządu prezydent (na podstawie konstytucji z 1995), wybierany w głosowaniu powszechnym na 5 lat; parlament jednoizbowy (Zgromadzenie Nar.), 177 deputowanych, kadencja 5-letnia; przewidywane (konstytucyjnie) powołanie drugiej izby parlamentu; rząd mianuje prezydent; kraj dzieli się na 3 regiony złożone z 24 dystryktów.
WARUNKI NATURALNE. M. leży w obrębie płd. części rowu środkowoafrykańskiego zajętego przez Jez. Niasa (Malawi) i dolinę rz. Shire; w części zach. płaskowyż; najw. szczyt Mt Moulanje 3000 m; klimat podrównikowy, na płn. wilgotny, na płd. suchy; średnia temp. lipca w dolinie Shire ok. 19C, listopada 27C; większość pow. zajmują sawanny, z akacjami i baobabami, wzdłuż rzek lasy galeriowe, w części płn. lasy tropikalne; ze świata zwierząt występują słonie, żyrafy, antylopy, lamparty, lwy, zebry; system rzeczny tworzy rz. Shire, odwadniająca jez. Niasa do rz. Zambezi; kilka parków narodowych: Nyika, Kasungu, Lengwe, Liwonde.
GOSPODARKA. Jeden z uboższych krajów świata; 59% analfabetów; piąte miejsce w świecie pod względem najwyższej śmiertelności dzieci (253 na 1000 urodzin); podstawą gospodarki uprawa tytoniu, herbaty, trzciny cukrowej i bawełny na eksport; nadto kukurydzy, prosa, sorgo, manioku, ryżu, roślin strączkowych; hodowla bydła i kóz, niewielka ze względu na plagę muchy tse-tse; rybołówstwo śródlądowe; skromne wydobycie rud żelaza; rozpoznane złoża węgla kamiennego, boksytów, pirytów, apatytów, grafitu, azbestu; słaba sieć komunikacyjna.
HISTORIA. Terytorium zamieszkane od XV w. przez plemiona Malawi, od XVII do XIX w. pod silnymi wpływami arabskimi; 1835-36 teren ekspansji plemion Ngoni; 1859 dociera tu wyprawa D. Livingstone'a, która otwiera drogę kolonizacji brytyjskiej; 1891 utworzenie Protektoratu Bryt. Afryki Centralnej, zw. od 1907 Niasa; 1915 nieudane powstanie wyzwoleńcze; 1944 zawiązanie pierwszego na kontynencie Afr. Narodowego Kongresu (Niasy); 1953 po włączeniu Niasy przez W. Brytanię do Federacji obejmującej Rodezję Płd. i Rodezję Płn. (ob. Zambię) masowe protesty; 1963 rozpad Federacji, uzyskanie autonomii wewn., przyjęcie historycznej nazwy Malawi; od 1964 niepodległe państwo w ramach bryt. Wspólnoty Narodów, przystąpienie do ONZ i OJA; 1966 uchwalenie konstytucji, ustanowienie republiki; prezydentem (faktycznie dyktatorem) H. Banda, który nawiązał stosunki dyplomatyczne z RPA, Rodezją i Portugalią, poprawił nieco stan gospodarki, ale zaostrzył też represje wobec opozycji; 1993 pod naciskiem międzynar. przeprowadził referendum, w jego rezultacie przywrócił system wielopartyjny i 1994 przegrał wybory; prezydentem został Bakili Muluzi stojący na czele Zjednoczonego Frontu Demokratycznego (UDF); 1995 wprowadzono nową konstytucję i przyspieszono proces demokratyzacji kraju (w następstwie MFW udzielił M. kredytów); 1999 Muluzi ponownie wygrał wybory prezydenckie.