(1836-71)
pol. oficer armii ros., członek petersburskiego koła Z. Sierakowskiego; 1859-61 studiował w Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu; w 1862 jako naczelnik m. Warszawy rozbudował tajną organizację wśród rzemieślników i robotników; był zwolennikiem wywołania powstania w porozumieniu z rewolucjonistami ros. już w 1862; aresztowany w VIII 1862 i skazany (w 1864) na 15 lat katorgi, zbiegł do Francji; jeden z przywódców Zjednoczenia Emigracji Polskiej, autor prac o tematyce wojskowej; w V 1871 naczelny wódz Komuny Paryskiej.