(1870-1924)
przywódca bolszewików, czołowa postać Rosji radzieckiej. Od młodości w kółkach marksistowskich, jeden z organizatorów ruchu socjalist. w Rosji, od 1903 przywódca lewicowego skrzydła (zwanego bolszewizmem) w Socjaldemokr. Partii Robotniczej Rosji. Wielokrotnie na emigracji. W IV 1917 dzięki pomocy Niemców wrócił do Rosji i wysunął program zbrojnego powstania celem zdobycia władzy przez rady delegatów robotniczych i żołnierskich. Po przewrocie bolszewickim 9 XI 1917 przewodn. Rady Komisarzy Ludowych pełniącej odtąd rolę rządu w Rosji, a równocześnie szef partii bolszewickiej. Nie wahał się stosować terroru dla utrzymania władzy. Po wojnie domowej w 1921 inicjator tzw. Nowej Polityki Ekonomicznej ( NEP). Od 1922 przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych nowo utworzonego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.