w staroż. kraina hist. w Grecji (pd.-zach. część Peloponezu), w VIII i VII w. p.n.e. podbita przez Spartę, ludność zamieniona w helotów oraz periojków; odzyskała niepodległość w 369 r. p.n.e. dzięki zwycięstwom wodza tebańskiego Epaminondasa; od 146 r. p.n.e. podległa Rzymowi.
Messenia
Historia