zjawisko społ. polegające na tym, że pewna warstwa ludności stanowi własność innej grupy osób lub instytucji, które mogą bez przeszkód nimi dysponować. Znane od staroż., gdzie gł. źródłem n. były wojny (jeńcy), występowała także niewola za długi, zniesiona w Atenach w 594 p.n.e. ( Solon), a w Rzymie w 326 p.n.e. Początkowo niewolnicy byli domownikami właściciela i za jego zgodą mogli zakładać rodzinę. Później zatrudniano ich w szczególnie ciężkich warunkach (np. kopalnie), w rzemiośle i rolnictwie oraz masowo jako służbę domową. N. rozpowszechniło się zwł. w staroż. Grecji w V i IV w. p.n.e., później w państwach hellenistycznych. Szczytowy okres rozwoju n. w staroż. Rzymie nastąpił od końca III w. p.n.e. i był związany ze zwycięskimi wojnami. Zatrudniano ich przede wszystkim w rolnictwie i traktowano jako narzędzia "mówiące". Specyficzną grupę niewolników stanowili gladiatorzy. Położenie niewolników rzym. było gorsze niż gr. (m.in. pan mógł zabić niewolnika, na co nie zezwalało prawo w Grecji). Stąd wynikały masowe bunty niewolników ( Spartakus). Wobec zaprzestania wojen zdobywczych nastąpił wzrost ceny niewolników i gospodarka rolna zaczęła przechodzić w ręce kolonów. W średniow. n. występowało zwł. w krajach muzułmańskich, gdyż w Europie zwalczane przez Kościół zostało zastąpione przez poddaństwo zw. niewolą chłopską, jednak i tu nie zanikło całkiem. W dobie nowoż. nastąpił rozkwit niewolnictwa jako siły roboczej na plantacjach amer., w oparciu o masowy wywóz czarnej ludności Afryki. W końcu XVIII w. n. w swoich koloniach zniosła Francja, a w XIX w. W. Brytania (1833) i USA (1863). Duże znaczenie dla stopniowego wygasania niewolnictwa mia-
ło podjęcie przez flotę bryt. już w pocz.
XIX w. walki z handlem niewolnikami. W krajach arab. prawnie usankcjonowane n. występowało jeszcze w poł. XX w.
- NIEWOLNICTWO, zjawisko społeczne sięgające...
- abolicjonizm, amer. ruch na rzecz zniesienia...
- PRAWA DZIECKA, podstawowe powszechne...