jedno z gł. miast-państw w staroż. Grecji, zajmujące na pd. Peloponezu dolinę rz. Eurotas oraz Lakonię i Messenię. Pocz. S. stanowiło 5 osad, które w wyniku podboju rozrosły się w największe wśród gr. polis terytorium (VIII-VII w. p.n.e.). Ludność S. dzieliła się na trzy kategorie: uprzywilejowanych spartiatów oraz periojków i helotów. Ustrój z biegiem czasu dostosowano do wymogów militarnych (gł. obawa przed buntem helotów). Najwyższą władzę sprawowało dwóch królów (zarazem kapłanów i wodzów), kontrolowanych przez 5 urzędników zw. eforami. Obok nich działała geruzja wybierana przez zgromadzenie ludowe (zw. apella), mające mniejsze znaczenie (zatwierdzało postanowienia geruzji). Za twórcę ustroju S. uważa się legendarnego Likurga. S. wiązała ze sobą sojuszami i uzależniała pozostałe miasta-państwa Płw. Peloponeskiego, zapewniając sobie hegemonię w postaci tzw. Związku Peloponeskiego w VI w. p.n.e. Dało to S. pierwsze miejsce w Grecji w czasie wojen perskich, potem ustąpiła je Atenom, podupadła w IV w. po klęsce w wojnie z Tebami, ostatecznie w 146 p.n.e. weszła w skład imperium rzym.
Sparta
Historia