(1879-1940)
socjalista, potem komunista. Faktyczny dowódca walk w przewrocie bolszewickim. Od X 1917 przewodn. Piotrogradzkiej Rady Delegatów, szef Komitetu Wojsk.-Rewol.; twórca Armii Czerwonej. Zwolennik teorii permanentnej i świat. rewolucji. Od 1924 w konflikcie z J. Stalinem, 1927 usunięty z partii, 1929 wydalony z ZSRR. Stworzył konkurencyjny nurt w ruchu robotn., z którego wyłoniła się IV Międzynarodówka (tak zwana trockistowska). Zamordowany w Meksyku na rozkaz Stalina.