(1870-71)
między Francją a Prusami i pozostałymi państwami niem. (z wyjątkiem Austrii), wywołana aspiracjami Prus do hegemonii w Niemczech, czemu przeciwstawiał się Napoleon III; działania wojenne rozpoczęła Francja atakiem na Saarbrcken. Decydująca dla Prusaków była jednak bitwa pod Gravelotte, w której Niemcy unieruchomili 170 tys. armię marsz. Bazaine; musiała ona schronić się w Metzu. 2 IX 1870 100 tys. armia franc. wraz z Napoleonem III kapitulowała pod Sedanem; w tej sytuacji siły Bazaine'a w Metzu 27 X 1870 kapitulowaly; Paryż został oblężony. Wojnę zakończył pokój frankfurcki. Francja musiała zapłacić kontrybucję i straciła Alzację i Lotaryngię. Zob. też depesza emska, Moltke Helmut von starszy.
- wojna, przeżyć wojnę, ostrzegać...