powstawały w okresie zaborów; podstawami b.f. były fundacje lub zbiory rodowe; odegrały dużą rolę dla zachowania kultury nar.; najważniejsze b.f. to Biblioteka Baworowskich we Lwowie, zał. 1857; Biblioteka Czartoryskich - tworzona od 2. poł. XVIII w.; 1783-1831 w Puławach; 1794 - część zbiorów wywieziona do Petersburga; od 1951 należy do Muzeum Nar. w Krakowie; Biblioteka Dzieduszyckich - zał. ok. 1815 w Poturzycy, 1857 przeniesiona do Lwowa i udostępniona publiczności; Biblioteka Kórnicka - zał. 1826 przez A.T. Działyńskiego; 1880 przejęta przez W. Zamoyskiego, który utworzył fundację przekazując bibliotekę narodowi; Biblioteka Ordynacji Krasińskich - zał. 1844; za podstawę posłużyły zbiory W. Krasińskiego i T. Czapskiego; 1860 poszerzona o zbiory K. Świdzińskiego; uległa zniszczeniu w 1939 i w 1944; pozostałości włączono do Biblioteki Narodowej. Biblioteka Ordynacji Zamojskiej - zał. na podstawie księgozbioru rodowego gromadzonego od XVI w. i przeniesionego w 1811 do Warszawy oraz biblioteki Akad. Zamojskiej; 1939 i 1944 zniszczona; pozostałości włączono do Biblioteki Narodowej; Biblioteka Ossolińskich Zakład Nar. im. Ossolińskich; Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu - zał. 1829 jako fundacja E. Raczyńskiego, na podstawie księgozbioru rodowego; pierwsza biblioteka publiczna w Wielkopolsce; zawiera zbiory klasztorów wielkopol. i śląskich; zniszczona 1945; Biblioteka Wróblewskich w Wilnie - zał. 1912 na podstawie księgozbioru naukowego rodziny Wróblewskich; systematycznie powiększana; 1941 jej zbiory posłużyły do utworzenia biblioteki Litewskiej Akad. Nauk.
- OSSOLINEUM, Zakład Narodowy im.(...)
- Zakład Narodowy im. Ossolińskich, (Ossolineum)