instytucja społeczna, będąca podstawą rodziny, występująca u wszystkich ludów i zmienna historycznie; charakter i struktura m. zależą od typu kultury, gł. systemu pokrewieństwa, zespołu norm prawnych i religijnych regulujących jego funkcjonowanie oraz od rozwoju stosunków własności i podziału pracy panującego w danym społeczeństwie. Ze względu na strukturę rozróżnia się m. monogamiczne, m. poligamiczne (poligyniczne i poliandryczne) oraz m. grupowe (związek kilku kobiet z kilkoma mężczyznami). Ze względu na dobór współmałżonków (albo w obrębie tej samej grupy społ., albo spoza niej) wyodrębnia się m. endogamiczne i egzogamiczne. Ze względu na miejsce zamieszkania współmałżonków (z rodziną żony lub męża) mówi się o m. matrylokalnych i patrylokalnych. Inne kryterium stanowi fakt decydowania o doborze współmałżonków (oni sami lub ich rodziny), a także układ ich wzajemnych stosunków (przewaga jednej ze stron lub równość partnerów). Na temat historycznych faz rozwoju instytucji m. istnieje rozbieżność wśród badaczy; niektórzy za najwcześniejszą formę m. uważają związki grupowe (L.H. Morgan), inni natomiast monogamiczne (E. Westermarck, B. Malinowski). Współcześnie na ogół decyzję o zawarciu m. podejmują sami partnerzy, przy czym zarysowuje się tendencja do homogamii, tj. dobierania się osób o zbliżonych cechach społecznych. Ten model opiera się na więziach emocjonalnych i intelektualnych, co sprawia, że m. rozpadają się w przypadku zaniku tych więzi. Odzwierciedleniem tych tendencji jest wzrastająca stale liczba rozwodów, którym sprzyjają większa mobilność społeczna, industrializacja, urbanizacja, wzrastające kryteria awansu społecznego itd. Nie świadczą one o zaniku ważności instytucji m. w społeczeństwie, ale o zmianie jego modelu. Nowym zjawiskiem jest powstawanie związków małżeńskich między osobami tej samej płci, które w zdecydowanej większości krajów nie są jednak sankcjonowane prawnie i spotykają się z oporem opinii publicznej.
- małżeństwo, nie wtrącać się do...
- MAŁŻEŃSTWO, Jeśli przyśni ci się,...
- MAŁŻEŃSTWO, (prawo)