ORGANIZACJE WYSPECJALIZOWANE, ORGANA SPECJALNE I PROGRAMY ONZ

wyspecjalizowane w różnych dziedzinach międzynar. organizacje, a także programy i fundusze oraz organy wykonawcze o charakterze powszechnym, związane z ONZ specjalnymi umowami bądź bezpośrednio podległe organom ONZ, zwł. Radzie Gospodarczo-Społecznej; w tej ostatniej istnieje podział organizacji wyspecjalizowanych na trzy kategorie, z których wynika zakres częstotliwości kontaktów; przystąpienie do organizacji wyspecjalizowanej następuje w drodze jednostronnego aktu zainteresowanego państwa deklarującego akceptację postanowień statutu; do ważniejszych organizacji wyspecjalizowanych ONZ należą: Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej IAEA (podległa bezpośrednio Zgromadzeniu Ogólnemu NZ), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Organizacja NZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Organizacja NZ ds. Rozwoju Przemysłowego (UNIDO), Międzynar. Organizacja Pracy (MOP/ILO), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Międzynar. Fundusz Walutowy (IMF/MFW), Międzynar. Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD, zw. potocznie Bankiem Światowym), Międzynar. Fundusz Rozwoju Rolnictwa (IFAD), Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego ( ICAO), Międzynar. Organizacja Morska (IMO), Międzynar. Związek Telekomunikacyjny (ITU/UIT), Powszechny Związek Pocztowy (UPU), Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO), Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO), Międzynar. Tow. Finansowe (IFC), Liga Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża, INTERPOL, Międzynar. Organizacja Samochodowa, Światowa Organizacja Turystyki (WTO), Międzynar. Stowarzyszenie Hoteli, Międzynar. Organizacja Prawnicza i in.; status zbliżony do organizacji wyspecjalizowanych posiada GATT (Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu); status międzynar. posiadają także utworzone przez Zgromadzenie Ogólne NZ organizacje: Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom (UNICEF), Program Rozwoju NZ (UNDP), Program NZ Ochrony Środowiska (UNEP); wśród organów specjalnych ONZ szczególne miejsce przypada urzędom zajmującym się ochroną praw człowieka: Urząd Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka (UNHCHR), Urząd Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodźców (UNHCR), Komisja Praw Człowieka (CHR), Komitet Zwalczania Tortur (CAT), Centrum ds. Rozwoju Społecznego i Spraw Humanitarnych (CSDHA), Urząd Koordynacyjny ds. Pomocy Humanitarnej (UNOCHS), Komitet ds. Zniesienia Dyskryminacji Kobiet (CEDAW), Komitet ds. Zniesienia Dyskryminacji Rasowej (CERD), Komitet Praw Dziecka (CRC); spośród innych organów specjalnych i programów ONZ ważną rolę odgrywają: Konferencja NZ ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD), Fundusz Rozwoju Kapitału (UNCDF), Centrum Mieszkalnictwa i Osadnictwa (UNCHS/HABITAT), Globalny System Nadzoru (GEMS), Światowa Rada Żywności (WFC), Światowy Program Wyżywienia ONZ/FAO (WFP), Fundusz na Rzecz Zwalczania Nadużywania Narkotyków (UNFDAC), Międzynar. Program Kontroli Narkotyków ((UNIDCP), Uniwersytet NZ (UNU) i in.