(?-250)
– dziewica; jedna z najbardziej czczonych w Kościele świętych. świadectwa jej kultu sięgają IV wieku, niewiele jednak wiemy o jej życiu i męczeństwie. Pierwotny jego opis z VI wieku stał się inspiracją dla kolejnych życiorysów. Fakty z nich pochodzące, w zestawieniu z badaniami archeologicznymi, pozwalają stwierdzić o A. kilka okoliczności bardziej pewnych. Pochodziła prawdopodobnie ze znakomitego rodu (taki jest źródłosłów jej imienia) z miasta Katania, położonego u stóp Etny; po przyjęciu wiary postanowiła żyć w dziewictwie. Gdy odrzuciła rękę prefekta Katanii, poddano ją różnorodnym torturom, którymi chciano odwieść ją od wiary. Starano się sprowadzić na nią infamię przez pozbawienie dziewictwa (oddano ją do domu publicznego), potem skazano na odcięcie piersi. Prawdopodobnie śmierć poniosła na stosie za panowania cesarza Decjusza (249-51) – jednak według innych źródeł zmarła w więzieniu. W rok po śmierci przypisano jej cudowne ocalenie Katanii w czasie wybuchu Etny, kiedy to lawa zatrzymała się niemal na granicy miasta. Uznano ją za patronkę miast sycylijskich. W Rzymie wzniesiono aż trzy wspaniałe kościoły ku jej czci (w latach 514, 593, 731). Św. A. posiada do dziś własne oficjum brewiarzowe, które nawiązuje do szczegółów jej śmierci. Do dziś odbywaja się też w rodzinnej Katanii, gdzie w katedrze złożono szczątki świętej, barwne procesje ku jej czci. W średniowieczu A. uważano za opiekunkę sztuki ludwisarskiej i patronkę chroniącą od ognia. Z czasem kult rozszerzył się na całą Europę. 5 lutego, w dniu wspomnienia świętej, poświęca się pieczywo, sól i wodę, których następnie używa się do odpędzania ognia i burz; inny zwyczaj nakazuje spalić w płomieniach poświęcony w dzień św. A. chleb, by ogień pożaru odwracał się zawsze w przeciwnym kierunku. Oręduje A. także w chorobach piersi. W ikonografii artyści przedstawiali ją bardzo często, umieszczając koło niej atrybuty mające związek z jej męczeństwem, np. płonącą świecę, dom w płomieniach i chleb.4 Agata (?-250), Fontiepolo 1756 r.