ANTONI PADEWSKI

(1195-1231) – Doktor Kościoła; urodził się w Lizbonie, otrzymując na chrzcie imię Ferdynand. Był, jak mówił różne przekazy, synem Marcina i Marii Boglioni. W piętnastym roku życia wstąpił do zakonu kanoników regularnych św. Augustyna w klasztorze koło Lizbony. Wiedzą teologiczną, dość zresztą gruntowną, jak na owe czasy i możliwości klasztoru, zdobywał w Santa Cruz w Coimbrze. Na decyzję A., by wstąpił do zakonu franciszkanów św. Antoniego Pustelnika w Coimbrze, wpłynęła męczeńska śmierć pięciu mnichów franciszkańskich w Maroku; ich relikwie sprowadzono uroczyście do Coimbry w roku 1220 i w tym też roku A. znalazł się w rodzinie braci mniejszych, gdzie otrzymał imię, pod którym jest znany. Udał się następnie na misje do Maroka, skąd jednak z powodu choroby musiał szybko wracać. Dziwnym zrzadzeniem losu statek wiozący A. burza zagnała na Sycylię, gdzie odbywała się kapituła generalna zakonu, i młody mnich miał szczęście spotkać się ze św. ➞ Franciszkiem. Prowincjał franciszkański, Gracjan, wysłał A. do pustelni w Monte Paolo koło Forli we Włoszech. Tam Antoni oddał się bardzo gruntownym studiom nad Pismem Świętym. 18 września 1221 roku przyjął święcenia kapłańskie. Rok później brat Eliasz, następca św. Franciszka, na wieść o wielkich tłumach, jakie gromadziły jego kazania, powierzył mu funkcję kaznodziei generalnego zakonu. Pojawienie się w momencie bujnego i spontanicznego rozwoju zakonu kogoś takiego jak A. było prawdziwym błogosławieństwem. Wykładał współbraciom teologię w Bolonii, Tuluzie i Padwie. Znaczenie A. jako lektora teologii polega na tym, że zaznajomił franciszkanów z myślą św. Augustyna, niejako usystematyzował teonaturalistyczną postawą jako normą postępowania, wpoił przeświadczenie, że wiedza i wiara o tyle są potrzebne człowiekowi, o ile sposobią go do działania. W latach 1222-24 głosił kazania w Rimini i Mediolanie, a następnie w południowej Francji, zwalczając herezję *katarów (albigensów). Jednocześnie w tamtejszych klasztorach pełnił różne funkcje zakonne. Był przez pewien czas (od 1227) prowincjałem w Romanii. W sprawach prowincji wyjechał do Rzymu, gdzie papież Grzegorz IX polecił mu wygłaszanie kazań do pielgrzymów, przybywających do Wiecznego Miasta, a na prośbę kardynała Rajnolda Conti (późniejszy papież Aleksander IV) napisał Kazania niedzielne. Organizował także wiele akcji charytatywnych, szczególnie w Padwie. Zdumienie swą odwagą wzbudził w czasie odwiedzin dworu słynącego z okrucieństwa i niepohamowanego charakteru księcia Werony, Ezelina II, z całą bezwzględnością zwalczającego zwolenników papiestwa (gwelfów); A. nie wahał się prosto w oczy potępić czynów księcia. Ciężko chory zmarł 13 czerwca w małym klasztorze w Arcella koło Padwy, a jego pogrzeb w Padwie zgromadził wiele tysięcy wiernych. Kanonizowany został w 1232 roku. Tę niezwykle szybką decyzję Watykanu spowodowały cuda, jakich doznawali ludzie nawiedzający grób świętego (włącznie z dwoma przypadkami wskrzeszeń zmarłych, stwierdzonymi przez papieską komisję). Papież Pius XII w 1946 roku ogłosił go Doktorem Kościoła (doctor evangelicus – ewangeliczny). Sermones (Mowy) A. są rozprawami naukowymi dotyczącymi ważnych zagadnień z zakresu teologii dogmatycznej i moralnej. Częstymi tematami jego dzieł stawały się Eucharystia, męka Jezusa Chrystusa i mariologia. W teologii moralnej broni wolnej woli człowieka, wybierając drogę pośrednią między laksyzmem a rygoryzmem. Celem wewnętrznej pracy człowieka było dla A. odnowienie życia Bożego w duszy ludzkiej. Centrum kultu A. do dziś pozostaje Padwa, gdzie nad jego grobem wzniesiono w latach 1256-1310 wspaniałą bazylikę. W świątyni tej można odnaleźć liczne polskie ślady: tablice nagrobne sławnych Polaków, którzy studiowali w padewskim uniwersytecie (kaplica pod wezwaniem św. Stanisława Szczepanowskiego). Szczególny rozwój kultu świętego przypada na wiek XV. Od XVI stulecia rozwinął się on w całym Kościele. Znana jest, począwszy od XVII wieku, praktyka tak zwanych „wtorków A.” (drugi dzień tygodnia jest według tradycji dniem pogrzebu świętego). Rozkwit kultu w dobie potrydenckiej i przy końcu XIX wieku wpynął na powstanie ośrodków pątniczych wokół łaskami słynacych wizerunków A. znajdujących się w kościołach pod jego wezwaniem. Do najważniejszych należą, oprócz Padwy: Rzym, Siena, Lizbona i Tuluza. W Polsce rozkwit kultu nastąpił w XVII i XVIII wieku. Zbudowano wtedy kilkanaście kościołów i klasztorów franciszkańskich pod wezwaniem świętego z Padwy (do najsłynniejszych sanktuariów należą kaplice i świątynie w Warszawie na Czerniakowie, w łódzkich Łagiewnikach, Radecznicy, Lublinie, Przeworsku, Gołonogu k. Częstochowy). Kilkaset miejsowości polskich nawiązuje swą nazwą do imienia A. W XIX wieku rozpowszechnił się zwyczaj „chleba św. A.” jako jałmużny dla ubogich, składanej jednocześnie ku czci świętego. Propagatorami jego kultu stają się wówczas różnojęzyczne czasopisma (w Polsce np. „Głos św. Antoniego z Padwy”, Lwów 1896). Kult ten krzewił istniejące od dawna stowarzyszenia i zgromadzenia zakonne pod wezwaniem św. A.; za patrona obierały go sobie także bractwa cechowe. W Warszawie pierwsze bractwo erygowano w 1664 roku przy kościele oo. Franciszkanów i w tym samym roku powstało podobne bractwo w Krakowie. Bractwa te miały charakter kultowo-ascetyczny, prowadziły też działalność charytatywną. Pod patronatem A. istnieją także zgromadzenia zakonne: Ubogich Córek św. Antoniego oraz Sióstr św. Antoniego (antoninki). Charakterystyczne atrybuty ikonograficzne świętego z Padwy to książka i lilia oraz płomienne serce. Pierwszy znany wizerunek to obraz Beringhieriego z 1270 roku. Niektóre wizerunki ukazują A. jako kaznodzieję (Bastiani, Veronese) oraz z Dzieciątkiem Jezus (Murillo, A. van Dyck); są obrazy, na których św. A. wygłasza kazanie do ryb lub siedząc na drzewie (przez jakiś czas święty mieszkał w pustelni na koronie wielkiego orzecha); najbardziej znane przedstawienia w polskiej sztuce to dzieła Lekszyckiego (kościół Bernardynów, Kraków 1660) oraz Mistrza Mateusza (kościół oo. Franciszkanów w Warszawie, 1664). Od wieku XIII św. A. uważa się za cudotwórcę i orędownika pomocnego w odnajdywaniu rzeczy zagubionych, obrońcę przeciw szatanowi; wstawia się on u Pana w sprawach rodzinnych oraz chroni bydło przed zarazami. Ma także dar czytania w ludzkich sumieniach oraz bilokacji (przebywania jednocześnie w wielu miejscach). Z jego postacią związanych jest wiele legend (np. te, które przytacza Skarga); staje się także bohaterem tekstów literackich – od pięknych wierszy lirycznych po żartobliwe piosenki. Wszystkie te świadectwa dowodzą serdecznego przywiązania wiernych do tej postaci. Trudno wyobrazić sobie ludową pobożność bez wyobrażenia i kultu św. A. Włosi np. w ogóle nie muszą wymieniać jego imienia, mówiąc po prostu: „Il Santo”. Ciekawe światło na wizerunek świętego rzuciły przeprowadzone w 1981 roku, z okazji 750-lecia jego śmierci, badania szczątków znajdujących się w Padwie: okazało się wówczas, że A. był człowiekiem słusznego wzrostu (ponad 190 cm), o włosach ciemnoblond i kanciastych rysach twarzy. W 1995 roku relikwie świętego nawiedziły Polskę. Liturgiczne wspomnienie, ustalone w 1558 roku przez papieża Grzegorza IX bullą Cum iudat, przypada na 13 czerwca. Dzień ten od pocz. XVIII w. jest świętem Hiszpanii i wielu krajów Ameryki Południowej.26 Antoni Padewski (1195-1231), rzeźba Juana de Juni