właśc. Giovanni di Fidanza (ok. 1218-74)
– Doktor Kościoła; urodził się w miejscowości Città opodal Bagnoregio (Włochy); jego ojciec Jan Fidanza był wprawdzie lekarzem, ale z powodu słabego zdrowia matka B., Maria Ritello, zaniosła niemowlę do św. ➞ Franciszka z Asyżu, który widząc chłopca miał zakrzyknąć: „O buona ventura!” (O, szczęśliwe narodziny!) i wyjednał u Boga poprawę zdrowia dziecka. Imię przybrał, wstępując ok. 1244 roku do zakonu minorytów w Paryżu, gdzie odbywał studia filozoficzne i teologiczne (1243-48), m.in. u franciszkańskich teologów: Aleksandra z Hales, Jana z La Rochelle, Jana z Parmy i Wilhelma z Melitony, uzyskując stopień magistra (magister biblicus); następnie sam podjął wykłady, komentując m.in. Ewangelię św. Łukasza i Sentencje Piotra Lombarda. Wtedy też stoczył sławne polemiki z Wilhelmem z Saint-Amour i Tomaszem z Yorku w obronie statutu zakonów żebraczych. Zajmowały go także problemy epistemologiczne, w których roztrząsaniu bliższy był Platonowi i św. ➞ Augustynowi niż Arystotelesowi i św. ➞ Tomaszowi z Akwinu. Jako wykładowca przebywał w wielu minoryckich konwentach, imponując wiedzą i wymową, a także talentami organizacyjnymi. W wieku niespełna 40 lat mianowano go ministrem generalnym zakonu. Był już wówczas autorem sławnego Breviloquium, zbioru mów, zawierających niejako syntezę jego poglądów. Z konwentu paryskiego do 1273 roku rządził zakonem, doprowadzając do jego rozkwitu; przyczyniły się do niego interpretacje reguły św. ➞ Franciszka, odznaczające się niezwykłą klarownością i precyzją, zmniejszając niebezpieczeństwo wieloznaczności i tym samym wewnętrznych pęknięć na tle konstytucyjnym. Odbywał liczne podróże wizytacyjne, m.in. do Anglii, Flandrii, Niemiec, Hiszpanii, Włoch. Gdy stał się powszechnie znany i ceniony, zaproponowano mu biskupstwo Yorku, jednak udało mu się wymówić od przyjęcia tej godności (1265). Dalej tworzył dzieła teologiczne i filozoficzne, włączając się w najistotniejsze spory swojej epoki. Piękne, wyrastające z franciszkańskiego ducha rozprawy Lignum vitae oraz Itinerarium mentis in Deum oraz liczne kazania zwróciły na niego uwagę najwybitniejszych umysłów Europy. Bronił konsekwentnie ideałów założyciela zakonu – m.in. w dziele Apologia pauperum; przeciwstawił się nawrotowi racjonalistycznego arystotelizmu w polemicznych kazaniach i traktacie Illuminationes Ecclesiae, wygłoszonym w obecności najświetniejszych filozofów i teologów paryskich. Mądrość dla B. to wiedza doświadczalna o Bogu (cognitio Dei experimentalis), napawanie się słodyczą Boga. Jest to o tyle możliwe, ponieważ wszędzie w świecie możemy odnaleźć rationes seminales – formy zalążkowe, które ujawniać mogą nawet wyryty ślad Trójcy Św., trynitarną zasadę, wg której Bóg zbudował świat. Egzemplaryzm pozwalający doszukiwać się śladów boskości na każdym poziomie stworzenia, wywodzący się z franciszkańskiej duchowości, a także będąca jego wynikiem pełna szacunku postawa wobec stworzonego świata sprawiają, że współcześnie do myśli B. nawiązują często chrześcijańscy teolodzy i można mówić nawet o jej renesansie. W 1272 papież Grzegorz X uczynił go kardynałem i biskupem Albano koło Rzymu. W 1273 roku znalazł się u boku papieża w czasie jego podróży w okolice Florencji, a rok później wygłaszał przemówienie inaugurujące Sobór Powszechny Lyoński, mający doprowadzić do załagodzenia skutków schizmy między Kościołami rzymskim i greckim. Zmęczony nad wyraz intensywnym trybem życia zmarł w trakcie soboru 15 lipca – i ten dzień jest przeznaczony przez Kościół na jego wspomnienie. W pogrzebie uczestniczył papież i olbrzymie rzesze duchowieństwa (około 500 biskupów i ponad 1000 prałatów). Ciało zmarłego złożono najpierw w zakrystii kościoła św. Franciszka, a 1450 dokonano jego translacji do nowej świątyni pod tym samym wezwaniem w Lyonie; wtedy też znaleziono język B. – nietknięty rozkładem, a nawet zaczerwieniony; w dniu owego zdumiewającego odkrycia dokonały się liczne uzdrowienia. Kość prawego ramienia B. podarowano jego rodzinnemu miastu – Bagnoregio; część relikwii otrzymał król francuski, który umieścił je w pysznym relikwiarzu w Fontainebleau, później przekazanym franciszkanom paryskim. Pozostałe w Lyonie szczątki hugenoci wywlekli i wrzucili do Rodanu; w 1807 roku zniknęła także głowa B. umieszczona w ufundowanym przez siostrę króla Karola VIII relikwiarzu.Kanonizował B. papież Sykstus IV (1482), zaś papież Sykstus V ogłosił go Doktorem Kościoła (1588). Intelektualista i pragmatyk, był zarazem żarliwym poetą; obcując ze sprawami najwyższej miary – nie zapominał o kwestiach absolutnie przyziemnych; źródła przedstawiają go jako człowieka spokojnego, zamyślonego nieco, ale zawsze łagodnego i przyjaznego ludziom. Zachowały się dwa autentyczne portrety B.; w ikonografii jego atrybutami są najczęściej połączone symbole godności kardynalskiej (kapa narzucona na habit, kapelusz) i przynależności do zakonu (habit). Zdarzają się obrazy przedstawiające B. z drzewkiem życia (tzw. drzewko św. B., lignum vitae, swym kształtem przypominające krucyfiks). Pozostawał w przyjaźni ze św. ➞ Tomaszem z Akwinu i św. ➞ Ludwikiem IX, królem Francji, ale także z wieloma zwykłymi mnichami, studentami. Jest czczony jako patron kobiet oczekujących potomstwa. W Polsce świątyń pod wezwaniem św. B. wprawdzie nie ma, niemniej w niektórych starych kościołach spotkać można poświęcone mu ołtarze.14 Święty Bonawentura, obraz Bartolomé Murillo