papież (?-250)
– przez 14 lat zasiadał na tronie papieskim: od 236 do 250 roku. Znany był z pasterskiej gorliwości i działań duszpasterskich służących doświadczanej prześladowaniami wspólnocie Kościoła. O F. dowiadujemy się z Liber Pontificalis (Księgi papieży), wzmianki o nim spotykamy także w pismach pisarzy kościelnych, m.in. ➞ Euzebiusza z Cezarei, ➞ Cypriana, w Martyrologium Hieronimiańskim i Aktach Męczenników. W Liber Pontificalis czytamy, iż urodził się w samym Rzymie. Stolicę św. Piotra objął po papieżu Anterosie. Euzebiusz dopatruje się przy wyborze F. szczególnej interwencji niebios; gdy F. uczestniczył w spotkaniu, na którym miano wybrać nowego papieża, w pewnym momencie na jego głowie usiadł gołąb. Poczytano to właśnie za znak dany od Ducha Świętego i wybrano F. na Stolicę Piotrową. Wspomnieliśmy już o pasterskiej gorliwości świętego. On to właśnie m.in. podzielił Rzym na siedem okręgów duszpasterskich zarządzanych przez siedmiu diakonów, ponadto uporządkował kościelne cmentarze; dbał o dyscyplinę duchowieństwa. Wspomniane świadectwa podają przykład usunięcia biskupa Prywata, oskarżanego o głoszenie herezji i niemoralne życie. Temu też papieżowi przypisuje się wprowadzenie niższych posług udzielanych przez kandydatów do kapłaństwa. Warto zauważyć, iż F. dokonał trudnego dzieła zjednoczenia gminy rzymskiej po schizmie antypapieża Hipolita. Męczeńska śmierć dosięgła F. w czasie prześladowań wszczętych przez cesarza Decjusza, nie dochowały się jednak szczegóły o okolicznościach tego wydarzenia. Prawdopodobnie stało się to w więzieniu lub na arenie. Pochowano F. w katakumbach św. Kaliksta. Kult rozwijał się bezpośrednio po śmierci świętego. Szczątki F. wraz z sarkofagiem odnaleziono na początku XX wieku (1915) w bazylice św. Sebastiana w Rzymie. Wcześniej, bo w roku 1854, De Rossi odnalazł płytę nagrobną z imieniem świętego papieża. F. czczony jest 20 stycznia. Spośród świadectw pozostawionych przez pisarzy kościelnych warto przytoczyć słowa św. ➞ Cypriana, który w liście do rzymskiego duchowieństwa wspomina męczeńską śmierć F., pisze o kulcie i wychwala jego zalety, nazywając go „niezrównanym człowiekiem”. Ikonografia przedstawia F. w średnim wieku lub jako starca, najczęściej w szatach pontyfikalnych. Jego atrybuty to gołąb (symbolizujący Ducha Św., który miał wskazać na F. jako przyszłego papieża), żelazna grępla i miecz. Do najwcześniejszych wizerunków należy fresk z przełomu V i VI wieku; znajduje się on w rzymskiej bazylice św. Pawła Za Murami. W średniowieczu postać F. spotykamy m.in. na obrazach Miguela del Reya (zbiory prywatne w Saragossie), Benvenuto di Giovanniego (kościół S. Lucia pod Sieną) i Giovanniego di Paolo di Grazia (National Gallery w Londynie). Najbardziej znana rzeźba przedstawiająca F. znajduje się w kościele św. Sebastiana w Rzymie. Na wizerunku towarzyszy F. anioł dzierżący narzędzia jego męki. W polskiej sztuce F. przedstawiano zazwyczaj w szatach pontyfikalnych. Najważniejsze takie wizerunki to tryptyk z 1497 roku w kościele Bożego Ciała we Wrocławiu oraz obraz pochodzący z XVII wieku w kościele w Nieszawie koło Aleksandrowa.