(?-ok. 260)
– najbogatsze w fakty świadectwo o nim pozostawił św. ➞ Paulin z Noli, autor kilku poematów na jego cześć (Carmina Natalicia). Wspomnienie o F. znajdujemy także w innych licznych średniowiecznych hymnach oraz pismach znanych postaci Kościoła, m.in. św. ➞ Augustyna. W Noli pod Neapolem najżywiej rozwijał się też jego kult. W przekazie św. Paulina czytamy, że ojciec F., Hermiasz, z pochodzenia być może Syryjczyk, był rzymskim żołnierzem. Osiedlił się w Noli, na południe od Neapolu. W ślady ojca poszedł brat F., poświęcając się karierze wojskowej. F. obrał inną drogę: został kapłanem. W owych latach, gdy na tronie cesarskim zasiadał Decjusz (249-51), wybuchło kolejne prześladowanie chrześcijan. Ówczesny biskup Noli, Maksym, opuścił swą diecezję, zarządzanie nią powierzywszy właśnie F. Nie ominęły go zatem cierpienia i wiele musiał znieść dla Chrystusa (cudem uszedł z więzienia i przez kilkanaście tygodni ukrywał się na dnie wyschniętej studni). Autor świadectwa podkreśla jednak, że mimo tak ciężkich doświadczeń i licznych upokorzeń ten święty kapłan wielu jeszcze ludzi zdołał przyciągnąć do wiary chrześcijańskiej. Wspomniany już św. Augustyn nazywa co prawda F. wyznawcą, jednakże św. Paulin i św. ➞ Grzegorz z Tours przypisują mu tytuł męczennika. Paulin opisuje liczne tortury, którym poddany został F.: m.in. bito go i wleczono po ostrych skorupach. Tak więc F. czczony jest jako męczennik ze względu na cierpienia doznane za życia, zmarł bowiem śmiercią naturalną 14 stycznia. Po śmierci F. tłumnie pielgrzymowano do jego grobu, znajdującego się w Cimitile pod Nolą. P. wspomina o cudach dziejących się w tym miejscu. Wybudowaną nad grobem bazylikę pod wezwaniem świętego zniszczyli Wandalowie w V wieku. W latach trzydziestych XX wieku natrafiono na jej ślady. Wspomnienie przypada na dzień 14 stycznia. Warto na koniec przytoczyć przykłady hymnów napisanych na cześć F. Ich autorem był – oprócz św. Paulina – m.in. papież św. ➞ Damazy. Zachowała się także homilia św. ➞ Grzegorza I Wielkiego wygłoszona w rocznicę śmierci F. Skarga przytacza za św. Paulinem legendę, opowiadającą o ucieczce F. przed żołnierzami cesarskimi. Uchodząc pogoni święty ukrył się w jakimś załomie muru, a ledwie to uczynił – ów załom pokrył swoją siecią pająk. Siepacze – widząc gęstą pajęczynę – nie szukali już F. w tej kryjówce. Pisał zatem św. Paulin: „Quando Christus adest, nobis et aranea murus/ Quando Christus abest, et murus aranea fiet” – co Skarga tłumaczy:
43 Św. Feliks z Noli