(1384-1440)
– do dziś należy do najpopularniejszych rzymskich świętych. Kościół pod jej wezwaniem położony w pobliżu Koloseum i znajdujący się tam grób są miejscem odwiedzin pielgrzymów i turystów z całego świata. Tutaj też najczęściej młodzi mieszkańcy Rzymu wstępują w związki małżeńskie. F. urodziła się w Rzymie w roku 1384. Pochodziła z rodziny rzymskich patrycjuszy; była córką Bussa de Leoni i Jocobiny Roffredeschi. Jako piętnastolatka wyszła za mąż za gwelfa (zwolennika papieża w ówczesnych krwawych sporach rozdzierających Włochy) – Lorenza de Ponziani – i zamieszkała wraz z nim na Zatybrzu, w pobliżu bazyliki św. Cecylii. Miała z nim trójkę dzieci, dwoje z nich: Agnieszka i Ewangelista, zmarło jednak w bardzo młodym wieku. Świadectwo o świętym, ale pełnym trosk i cierpień życiu F. przekazał jej spowiednik, Jan Matteoti. Według niego F. była wzorem matki i żony. Na co dzień cechowały ją skromność, pobożność i ciągła pogoda ducha – nawet w obliczu spadających na nią cierpień. Jej jedyny pozostały przy życiu syn wraz z ojcem musiał uchodzić na wygnanie z rozkazu króla Neapolu, który w roku 1409 zajął Rzym i rozpoczął prześladowanie zwolenników papieża. F. została wówczas bez środków do życia, gdyż cały majątek męża skonfiskowano. Jednocześnie, choć sama doświadczana, nie zapominała o innych potrzebujących pomocy. W czasie jednej z epidemii, często wówczas nawiedzających średniowieczne miasta, z narażeniem życia zajmowała się chorymi i umierającymi (1413-14). Dla samotnych niewiast założyła kongregację oblatek benedyktyńskich z Góry Oliwnej przy kościele S. Maria Nova. Później kościół ten otrzymał imię św. F. Członkinie tego nieklauzurowego zgromadzenia wiodły życie w czystości, posługując ubogim i chorym. F. wstąpiła do stowarzyszenia dopiero po stracie męża w roku 1436. Do śmierci w roku 1440 oddawała się uczynkom miłosierdzia i posłudze potrzebującym. Pochowano ją w bazylice S. Maria Nuova przy Forum Romanum i Koloseum. Kanonizacji dokonał w 1608 roku papież Paweł V. Liturgia wspomina ją 9 marca – czyli w dniu odpowiadającym dies natalis. Kult rozwijał się od początku bardzo żywo, a jego przejawem jest m.in. praktykowany od 1521 roku zwyczaj ofiarowywania przez samorząd Rzymu na cześć F. kielicha i pateny dla bazyliki. W 1925 roku Pius XI ogłosił ją patronką kierowców. Biografowie wspominają o szczególnych darach F.: wizjach, ekstazach oraz mocy uzdrawiania. Pojawia się także w jej pisanych żywotach stwierdzenie, iż posiadała dar oglądania przy sobie własnego Anioła Stróża, co jest motywem dość rzadkim w hagiografii. Artysci przedstawiają F. na ogół jako oblatkę (czarna suknia i biały welon); zazwyczaj towarzyszy jej Anioł Stróż. Do atrybutów świętej należy m.in. Biblia otwarta na Księdze Psalmów (obraz Guereino z XVII w. znajdujący się w Pinakotece w Turynie). W dziełach narracyjnych dominują wizje Franciszki (Wizja Matki Bożej podającej Franciszce Dziecię Jezus autorstwa Leonarda da Besozzo, z poł. XV wieku) oraz motywy związane z życiem zakonnym. Warto zwrócić uwagę na dwa cykle fresków dotyczących życia i legend o świętej. Pierwszy, z roku 1465, ze szkoły Antoniazzo Romano, eksponuje działalność charytatywną F. Drugi, anonimowy, z 1485 roku, odtwarza różnorodne pokusy i udręki, jakich doznawała ze strony szatana. Obydwa cykle obrazów zdobił klasztor oblatek Tor de’Specchi w Rzymie.63 Wizja św. Franciszki Rzymianki, Orazio Gentileschi, 1615-19