(ok. 641-733 lub 740)
– pochodził z zamożnej rodziny senatora rzymskiego, zaufanego cesarza, wcześnie jednak zrezygnował z życia świeckiego; w latach 680-681 jest wśród uczestników soboru w Konstantynopolu, który m.in. potępił *monoteletyzm; nieco później został mianowany metropolitą Hellespontu; w 712 roku był w Konstantynopolu na synodzie, który zamierzał obalić ustawy soborowe; zapewne był wówczas jednym z ich obrońców. W 715 roku, za panowania cesarza Anastazego II, G. został powołany na stolicę patriarchatu w Konstantynopolu. Jako zwolennik ustaw soboru konstantynopolitańskiego niemal natychmiast po intronizacji obłożył anatemą blisko stu biskupów, którzy wyznawali monoteletyzm. Mimo że starał się koncentrować głównie na sprawach Kościoła – w ówczesnym świecie trudno mu było uniknąć udziału w wydarzeniach politycznych. Gdy zmuszono do abdykacji cesarza – na tron wstąpił Leon Izauryjski i to właśnie G. włożył mu na głowę koronę; udzielił także chrztu św. jego synowi, Konstantynowi. Po 718 roku na ziemiach okupowanych przez Arabów szybko zaczął się rozszerzać ruch wymierzony przeciwko kultowi świętych wizerunków (ikonoklaści); było to wywołane silnym na Wschodzie wpływem tradycji muzułmańskiej; ikonoklaści zyskali poparcie w kręgach bliskich cesarzowi, który w 730 roku wydał dekrety nakazujące niszczyć wszelkie obrazy i posągi święte, a także święte relikwie. Mimo że patriarcha G. próbował przeciwdziałać temu niszczycielskiemu ruchowi, który zyskał licznych zwolenników w kręgach biskupów bizantyńskich – niewiele mógł zrobić, nawet z poparciem papieża Grzegorza II. Zniszczono wówczas wiele wspaniałych figur, mozaik, obrazów, relikwiarzy; aresztowano i uwięziono, a także wygnano i skazano na śmierć ich obrońców. Sam patriarcha stał się obiektem ataków ze strony ikonoklastów: grożono mu śmiercią, uniemożliwiano sprawowanie władzy – a jednak nigdy nie zmienił swojej postawy. W końcu cesarz skazał go na wygnanie do klasztoru w Cora, gdzie zmarł jako bardzo już sędziwy starzec. Św. G. uchodzi za jednego z najwybitniejszych pisarzy dogmatycznych Kościoła Wschodniego. Rozważał w swoich pismach problem życia wiecznego i Opatrzności Bożej (O końcu życia), potępiał odstępstwa od doktryny – szczególnie monofizyckie (List do Armeńczyków, O świętych synodach i herezjach); zwalczał także błędy orygenizmu (m.in. w kwestii kar piekielnych; wyraźnie jednak widział różnice między poglądami samego Orygenesa a ich późniejszymi interpretacjami). Pozostawił liczne kazania (m.in. o Najświętszej Marii Pannie), komentarze do liturgii św. Bazylego i św. Jana Chryzostoma, a także liczne listy. Bardzo szybko zaczął doznawać szerokiego kultu – jako męczennik w obronie świętych wizerunków. Jego grób słynął ponoć licznymi cudami i stał się celem pielgrzymek. Sobór Nicejski II (787), który ostatecznie potępił ikonoklastów, głosił wielkość postaci G. jako męża świętego. W 1210 roku krzyżowcy, obawiając się, by relikwie św. G. nie zostały zniszczone, zabrali je do Francji i umieścili w benedyktyńskim klasztorze w Bort. Święty prawdopodobnie zmarł 12 maja i dlatego w tym dniu obchodzona jest jego pamiątka.